§10. Έκτακτη Ιερά Σύναξη

Έκτακτη Εικοσαμελής Σύναξη (Ιερά Σύναξη που συγκαλείται δύο φορές ετησίως).

Ο Καταστατικός Χάρτης του Αγίου Όρους, εκτός από την Ιερά Κοινότητα και την Ιερά Επιστασία, ορίζει έναν ακόμα φορέα αυτοδιοίκησης του Άθω, ο οποίος συνεδριάζει επίσης στις Καρυές. Πρόκειται για την έκτακτη εικοσαμελή Ιερά Σύναξη (άρθρο 43 του Καταστατικού).

Η έκτακτη εικοσαμελής σύναξη είναι ο ανώτατος νομοθετικός και δικαστικός φορέας του Αγίου Όρους. Αποτελούνταν από τους ηγουμένους και τους προϊσταμένους των είκοσι μονών, ενώ μετά τη μετατροπή και των ιδιόρρυθμων μοναστηριών σε κοινόβια, αποτελείται από είκοσι ηγουμένους.

Η σύναξη αυτή, σύμφωνα με τον νόμο, συνεδριάζει δύο φορές τον χρόνο (κατόπιν πρωτοκόλλου πρόσκλησης της Ιεράς Κοινότητας), δεκαπέντε ημέρες μετά το Πάσχα και στις 20 Αυγούστου. 

Στις αρμοδιότητές της περιλαμβάνεται το δικαίωμα λήψης αποφάσεων κανονιστικού χαρακτήρα (εκτός από τις δικαστικές αποφάσεις, για τις οποίες θα γίνει λόγος σε άλλο σημείο), εφόσον αυτές δεν αντιβαίνουν στις διατάξεις του Καταστατικού Χάρτη του Αγίου Όρους. Οι αποφάσεις της κοινοποιούνται στον διοικητή και εγκρίνονται από τον Υπουργό Εξωτερικών. Εξαίρεση αποτελούν τα ζητήματα πνευματικού χαρακτήρα, οι αποφάσεις για τα οποία αποστέλλονται προς έγκριση στο Οικουμενικό Πατριαρχείο (άρθρο 6 του νομοθετικού διατάγματος της 10/16 Σεπτεμβρίου 1926).

Ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία της έκτακτης εικοσαμελούς Ιεράς Σύναξης διατυπώνονται σε ειδικό εσωτερικό κανονισμό του 1930.

Έκτακτη Διπλή ή Τριπλή Ιερά Σύναξη

Εκτός από την εικοσαμελή συνέλευση, στην ιστορία του Αγίου Όρους εμφανίζονται άλλοι δύο φορείς της αγιορείτικης αυτοδιοίκησης, οι οποίοι, ωστόσο, δεν αναφέρονται στο Καταστατικό του Άθω. Πρόκειται για την Έκτακτη Διπλή Ιερά Σύναξη και την Έκτακτη Μεγάλη Τριπλή Ιερά Σύναξη. Η απουσία οποιασδήποτε αναφοράς των δύο αυτών φορέων στη νομοθεσία της αθωνικής πολιτείας εγείρει αμφιβολίες σχετικά με τη νομιμότητά τους.

Οι δύο αυτοί φορείς έχουν, αφενός, τους δικούς τους εσωτερικούς κανονισμούς, ενώ, αφετέρου, έχουν συγκαλεστεί πολλές φορές στο παρελθόν για να επιλύσουν μερικά από τα σημαντικότερα ζητήματα της αγιορείτικης κοινότητας. Είναι μάλιστα χαρακτηριστικό το γεγονός πως η Έκτακτη Διπλή Ιερά Σύναξη ενέκρινε τον ισχύοντα Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους το 1924.

Όπως έχει ήδη γίνει φανερό, σε κάθε περίπτωση αμφιβολιών και ενστάσεων σχετικά με οποιαδήποτε διάταξη των αγιορείτικων κανονισμών, θα πρέπει να αναζητώνται οι σχετικές αναφορές του κειμένου του Καταστατικού Χάρτη, όπου παγιώνεται «κατά κύριο λόγο ο άγραφος και από παλιά ισχύων κανονισμός του Αγίου Όρους». Συνεπώς, η δήλωση ότι στο κείμενο του Καταστατικού Χάρτη περιέχεται διάταξη που αντιβαίνει στον αρχαίο κανονισμό του Άθω δεν είναι έγκυρη.

1. Η Έκτακτη Διπλή Ιερά Σύναξη αποτελεί έναν έκτακτο φορέα, που παίζει ρόλο εθνικής συνέλευσης της αθωνικής πολιτείας. Κάθε μοναστήρι εκπροσωπείται από δύο μοναχούς, εκ των οποίων ο ένας είναι μόνιμος εκπρόσωπος της μονής στην Ιερά Κοινότητα. Συνεπώς, υπάρχουν συνολικά σαράντα μέλη, 20 εκπρόσωποι των μονών από την Ιερά Κοινότητα και 20 ακόμα εκλεγμένοι μοναχοί.

Η σύγκληση της Έκτακτης Διπλής Ιεράς Σύναξης είναι αποκλειστικό δικαίωμα της Ιεράς Κοινότητας, το οποίο τίθεται σε εφαρμογή όταν προκύπτουν ζητήματα υψίστης σημασίας. Στη σύναξη αυτή πρέπει υποχρεωτικά να παρίσταται ο πρωτοεπιστάτης, ο οποίος και προεδρεύει κατά τη διάρκεια των εργασιών. Για όλες τις επιμέρους διατάξεις μπορεί κανείς να ανατρέξει στον «Εσωτερικό κανονισμό της Έκτακτης Διπλής Ιεράς Σύναξης του Αγίου Όρους Άθω» της 14ης Οκτωβρίου 1930.

2. Η Έκτακτη Μεγάλη Τριπλή Ιερά Σύναξη συγκροτείται από τρεις εκπροσώπους κάθε μονής, εκ των οποίων ο ένας είναι μόνιμος εκπρόσωπος του μοναστηριού στην Ιερά Κοινότητα. Συνεπώς, υπάρχουν συνολικά εξήντα μέλη, 20 εκπρόσωποι των μονών στην Ιερά Κοινότητα και 40 ακόμη μοναχοί.

Σύμφωνα με τον ειδικό κανονισμό για τη λειτουργία της, σκοπός της σύγκλησής της είναι η αναθεώρηση των διατάξεων του κανονισμού του Αγίου Όρους. Ο πρόεδρος εκλέγεται μετά από ψηφοφορία των μελών της σύναξης προκειμένου να διευθύνει τις συνεδριάσεις, δίνοντας τον λόγο στους εκπροσώπους των μονών ανάλογα με την ιεραρχία των ιδρυμάτων στον Καταστατικό Χάρτη. Κάθε μοναστήρι έχει τρεις εκπροσώπους αλλά μία ψήφο. Στη συνέλευση θεωρείται πως υπάρχει απαρτία, εάν παρίστανται εκπρόσωποι τουλάχιστον δεκατεσσάρων εκ των μονών. Οι αποφάσεις λαμβάνονται και πάλι σύμφωνα με την πλειοψηφία.