Οι κοινοβιακές μονές του Αγίου Όρους (σήμερα το σύνολο των είκοσι μονών) διοικούνται από τον Ηγούμενο, την Επιτροπή και τη Γεροντία, σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις του Καταστατικού Χάρτη (άρθρα 108, 111 και εξής του Καταστατικού).
Συγκεκριμένα:
I. Ο ηγούμενος εκλέγεται εφ' όρου ζωής με μυστική ψηφοφορία, στην οποία συμμετέχει κάθε μοναχός που έχει κλείσει τουλάχιστον έξι χρόνια ως μέλος της αδελφότητας (άρθρα 114-115).
Για να εκλεγεί κάποιος στη θέση του ηγουμένου, θα πρέπει να διαθέτει ορισμένα ειδικά προσόντα (άρθρο 112). Όπως ορίζεται, θα πρέπει να είναι καλόκαρδος, ευσεβής, να διακρίνεται για την άψογη συμπεριφορά του, να έχει εκκλησιαστική και γενική μόρφωση, καθώς και διοικητικές ικανότητες. Θα πρέπει να είναι τουλάχιστον σαράντα ετών και η μοναχική του κουρά να έχει γίνει στον Άθω. Τέλος, είναι ακόμη σημαντικό να διαμένει τουλάχιστον δέκα χρόνια στο μοναστήρι. Εάν κανένας δεν πληροί τις παραπάνω προϋποθέσεις, τότε με απόφαση της αδελφότητας μπορεί να προσκληθεί οποιοσδήποτε μοναχός από άλλη μονή της αθωνικής πολιτείας, ο οποίος θεωρείται άξιος και στον οποίο μπορεί να ανατεθεί η θέση του ηγουμένου (άρθρο 113).
Αμέσως μετά την εκλογή του ηγουμένου, το αντίστοιχο πρωτόκολλο καταχωρείται στον κανονισμό του μοναστηριού, ενώ ένα αντίγραφό του αποστέλλεται στην Ιερά Κοινότητα, προκειμένου να γίνει επισήμως η τοποθέτηση του νέου ηγουμένου εντός διαστήματος ενός μήνα, καθώς και με σκοπό να ενημερωθεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο για την εκλογή (άρθρο 117).
Ο ηγούμενος, ως πνευματικός πατέρας, ασκεί ισχυρή πνευματική επιρροή πάνω στους μοναχούς της αδελφότητας. Τους καθοδηγεί μέσω των διδασκαλιών και του προσωπικού του παραδείγματος, ενώ αυτοί οφείλουν να δείχνουν σεβασμό και πλήρη υπακοή (άρθρο 118). Επιπλέον, οι υποχρεώσεις του περιλαμβάνουν τη δικαστική και εξωδικαστική εκπροσώπηση, καθώς και τη διαχείριση των υποθέσεων της μονής σε συνεργασία με την επιτροπή, σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό της κοινότητας. Θέματα γενικότερης φύσης, όπως συμβόλαια δανείων, αγορά ακινήτων, επισκευές κτιρίων, προσλήψεις δοκίμων, κουρά μοναχών, διορισμοί οικονόμων στα μετόχια κ.λπ., αποφασίζονται από τη γεροντία της μονής (άρθρο 90) και εκτελούνται από τον ηγούμενο και την επιτροπή (άρθρο 120).
Ο ηγούμενος απομακρύνεται από τη θέση του με απόφαση της γεροντίας, με γραπτή και υπογεγραμμένη απόφαση της πλειοψηφίας των μελών της αδελφότητας που έχουν δικαίωμα ψήφου, εάν καταχράται τη θέση του κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του ή εάν θεωρηθεί ανίκανος και δεν συμορφωθεί με τις απαιτήσεις της θέσης του, παρά τις επανειλημμένες παρατηρήσεις της γεροντίας (άρθρο 115).
.jpg)
II. Η γεροντία αποτελεί σημαντικό διοικητικό όργανο της μονής, καθώς, όπως έχει ήδη αναφερθεί, λαμβάνει αποφάσεις για όλα τα σημαντικά και γενικά ζητήματα της ζωής της αδελφότητας.
Τα μέλη της γεροντίας εκλέγονται εφ' όρου ζωής, σύμφωνα με τις ειδικές διατάξεις του εσωτερικού κανονισμού κάθε μονής, ο οποίος καθορίζει τόσο τον αριθμό των μελών όσο και τον τρόπο εκλογής τους. Οι αποφάσεις της γεροντίας, στην οποία προεδρεύει ο ηγούμενος, λαμβάνονται με σχετική πλειοψηφία, εκτός από τις περιπτώσεις που ο νόμος απαιτεί απόλυτη πλειοψηφία.
Στις υποχρεώσεις της γεροντίας περιλαμβάνονται η έγκριση του προϋπολογισμού και της οικονομικής έκθεσης της μονής (άρθρα 87 και 89), η λήψη αποφάσεων για ζητήματα γενικού χαρακτήρα (άρθρο 90), η εκλογή των μελών και των προϊσταμένων της (άρθρο 108), η πρόσκληση μελών της αδελφότητας για την εκλογή του ηγουμένου (άρθρο 114), η ετήσια εκλογή μελών της επιτροπής (άρθρο 119), η απομάκρυνση του ηγουμένου (άρθρα 115 και 121) και η επίλυση επιμέρους διαφορών μεταξύ του ηγουμένου και της επιτροπής (άρθρο 120).
III. Τέλος, η επιτροπή είναι ένα συλλογικό όργανο, αποτελούμενο από δύο ή τρία μέλη, πράγμα που ρυθμίζεται από τον εσωτερικό κανονισμό της κάθε μονής. Τα μέλη της έχουν ετήσια θητεία. Προέρχονται από τη γεροντία, από την οποία και εκλέγονται (άρθρο 119).
Η επιτροπή δεν έχει δικαίωμα αυτοτελών ενεργειών. Όλες οι υποχρεώσεις που σχετίζονται με τη διοίκηση και τη διαχείριση θεμάτων της μονής εκτελούνται σε συνεργασία με τον ηγούμενο, υπό την προεδρία του οποίου και ενεργεί.
