§8. Ιερά Κοινότητα

I. Η Ιερά Κοινότητα του Αγίου Όρους είναι ένα διαρκές όργανο της διοίκησης, αποτελούμενο από είκοσι εκπροσώπους, έναν από την κάθε ιερά μονή. Η Ιερά Κοινότητα συνεδριάζει στην πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, τις Καρυές (άρθρο 11 του Καταστατικού, εφεξής Κ.).

Οι είκοσι εκπρόσωποι εκλέγονται από τα τοπικά μοναστήρια σύμφωνα με τον εσωτερικό τους κανονισμό, το αργότερο εντός των δεκαπέντε πρώτων ημερών του Ιανουαρίου κάθε έτους. Υποψήφιοι δύνανται να είναι όλοι οι μοναχοί που έχουν συμπληρώσει τα τριάντα έτη μοναστικής ζωής, έχουν διακριθεί για την ευσέβεια και την άμεμπτη ζωή τους, ενώ είναι σημαντικό να διαθέτουν εκκλησιαστική εκπαίδευση και να μιλούν ξένες γνώσεις (άρθρο 14 Κ.). Η θητεία των εκπροσώπων σην Ιερά Κοινότητα έχει διάρκεια ενός έτους. Ωστόσο, η συμμετοχή ενός μοναχού δύναται να ανανεωθεί για τα επόμενα χρόνια, εάν η εκάστοτε μονή εξακολουθεί να εκλέγει τον ίδιο υποψήφιο (άρθρο 15 Κ.).

Οι εκπρόσωποι είναι όλοι ίσοι μεταξύ τους. Διάρκιση γίνεται μόνο αναφορικά με την ιεραρχική θέση των μονών που εκπροσωπεί ο καθένας (άρθρο 24 Κ.). Οι τελευταίοι υποχρεούνται να ενημερώνουν τα μοναστήρια τους πριν από την τελική συζήτηση οποιουδήποτε θέματος, διοικητικού ή οικονομικού χαρακτήρα. Υποχρεούνται ακόμη να ακολουθούν τις οδηγίες που λαμβάνουν από τις μονές τους, εκτός από περιπτώσεις που αφορούν ζητήματα απόδοσης δικαιοσύνης. Σε αυτά οφείλουν να αποφασίζουν βασιζόμενοι αυστηρά στη λογική και τη συνείδησή τους (άρθρο 16 Κ.).

II. Η Ιερά Κοινότητα συνεδριάζει τακτικά τρεις φορές την εβδομάδα και έκτακτα σε περίπτωση που προκύπτει οποιοδήποτε ζήτημα (άρθρο 17 Κ.). Η διαδικασία των συνεδριάσεων ρυθμίζεται από τον εσωτερικό κανονισμό της Ιεράς Κοινότητας της 23ης Σεπτεμβρίου 1931. Οι εκπρόσωποι των μοναστηριών που διαμένουν μόνιμα στις Καρυές υποχρεούνται να παρακολουθούν τακτικά και χωρίς εξαίρεση τις συνεδριάσεις, εκτός από επιβεβαιωμένες περιπτώσεις ασθενείας. Εάν κάποιος εκπρόσωπος απουσιάσει από δύο συνεχόμενες συνεδριάσεις χωρίς επιβεβαιωμένη αιτία, υποχρεούται να αιτιολογήσει γραπτώς την απουσία του στην Ιερά Κοινότητα, πράγμα το οποίο μπορεί να επιφέρει ποινή προφορικής επίπληξης. Σε περίπτωση επανάληψης, μπορεί ακόμη να ζητηθεί από το μοναστήρι να αντικαταστήσει τον εκπρόσωπό του με έναν άλλον. Εάν το μοναστήρι αρνηθεί, η Ιερά Κοινότητα έχει το δικαίωμα να στερήσει τη μονή από τη δικαίωμά της να εκπροσωπείται για διάστημα τριών έως έξι μηνών (άρθρο 19 Κ.).

Η λίστα των θεμάτων που τίθενται ημερησίως προς συζήτηση καταρτάται από την Ιερά Επιστασία και διανέμεται στους εκπροσώπους κατά την παραμονή της συνεδριάσεως. Σε αυτήν αναφέρεται, μεταξύ άλλων, η σειρά με την οποία θα συζητηθούν τα επιμέρους θέματα. Σε περίπτωση που προκύψει κάποιο επείγον ζήτημα, αυτό μπορεί με απόφαση της Ιεράς Κοινότητας να εξεταστεί εκτός της προβλεπόμενης σειράς (άρθρο 18 Κ.).

Κατά τη διάρκεια των συνελεύσεων της Ιεράς Κοινότητας προεδρεύει ο πρωτοεπιστάτης. Αυτός θέτει τα επιμέρους θέματα προς συζήτηση, δίνει το λόγο στους συμμετέχοντες με βάση την καθορισμένη ιεραρχική σειρά των μοναστηριών που εκπροσωπεί ο καθένας, ενώ δύναται ακόμη να αφαιρέσει τον λόγο από έναν ομιλιτή, εάν αυτός ξεφεύγει από τα όρια της ευπρέπειας. Στην περίπτωση αυτή, ο πρωτεπιστάτης καλεί τον ομιλητή σε τάξη. Εάν ο τελευταίος επιμένει, τότε δύναται ακόμη να τον απομακρύνει από την αίθουσα συνεδριάσεων. Εάν κάποιος εκπρόσωπος απομακρυνθεί δύο φορές από την αίθουσα, η Ιερά Κοινότητα απαιτεί την οριστική αντικατάστασή του (άρθρο 23 Κ.).

Απαρτία θεωρείται ότι υπάρχει στις συνεδριάσεις της Ιεράς Κοινότητας όταν παρίστανται τα δύο τρίτα των συμμετεχόντων, δηλαδή δεκατέσσερις εκπρόσωποι. Σε περίπτωση που κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης κάποια από τα μέλη αποχωρήσουν για οποιονδήποτε λόγο, η συνεδρίαση συνεχίζεται και οι αποφάσεις που λαμβάνονται εξακολουθούν να έχουν νομική ισχύ, εφόσον παραμένουν τουλάχιστον έντεκα εκ των εκπροσώπων (άρθρο 21 Κ.). Στις συνεδριάσεις της Ιεράς Κοινότητας μπορεί ακόμη να παρίσταται ο διοικητής, ο οποίος όμως συμμετέχει συμβουλευτικά, ως κυβερνητικός εκπρόσωπος. Η πρόσκλησή του στη συνεδρίαση καθίσταται υποχρεωτική μόνο εάν ζητηθεί από οκτώ ή περισσότερους συμμετέχοντες (άρθρο 4 του νομοθετικού διατάγματος της 10ης Σεπτεμβρίου 1926).

Οι αποφάσεις της Ιεράς Κοινότητας λαμβάνονται με βάση την πλειοψηφία και καταγράφονται σε ειδικό βιβλίο (άρθρο 21 Κ.).

Οι εκπρόσωποι έχουν το δικαίωμα να καταγράψουν τη θέση τους στα πρακτικά της συνεδρίασης. Ωστόσο, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να αρνηθούν να υπογράψουν τα έγγραφα της απόφασης που προέκυψε μετά από ψηφοφορία. Η άρνηση διώκεται ποινικά, καθώς θεωρείται σκόπιμη παρεμπόδιση (άρθρο 22 Κ.). Μία απόφαση θεωρείται οριστική μόνο μετά την υπογραφή της. Τότε εκδίδονται και τα επίσημα έγγραφα, στα οποία αντί για τις υπογραφές όλων των εκπροσώπων υπάρχει η σημείωση «όλοι οι αντιπρόσωποι της κοινής σύναξης και οι προϊστάμενοι των είκοσι ιερών μονών του Αγίου Όρους Άθω», καθώς και η σφραγίδα της Ιεράς Επιστασίας (άρθρο 25 Κ.). Όλα τα παραπάνω συντάσσονται πάντα μόνο στην ελληνική γλώσσα (άρθρο 26 Κ.).

Η γραμματειακή υποστήριξη της Ιεράς Κοινότητας γίνεται από τον αρχιγραμματέα, ο οποίος είναι μοναχός. Ο τελευταίος θα πρέπει να είναι απόφοιτος πανεπιστημίου ή θεολογικής σχολής, άνω των 25 ετών. Εάν κριθεί κατάλληλος, δύναται ακόμη να είναι απόφοιτος μέσης σχολής. Ο αρχιγραμματέας έχει τουλάχιστον έναν βοηθό. Παρίσταται στις συνεδριάσεις χωρίς δικαίωμα ψήφου, εγείρει τα θέματα προς συζήτηση, κρατάει τα βιβλία και το σχετικό αρχείο, συντάσσει τα πρακτικά και γενικά φροντίζει για την ορθή λειτουργία της γραμματείας της Ιεράς Κοινότητας (άρθρο 38-39 Κ.).

III. Η Ιερά Κοινότητα διαθέτει ακόμη διοικητικές και δικαστικές εξουσίες, οι οποίες θα αναφερθούν σε αντίστοιχη ενότητα. Στις διοικητικές εξουσίες του σώματος αυτού, το οποίο αναγνωρίζεται γραπτώς ως ο «ανώτατος επόπτης της πιστής τήρησης» του Καταστατικού (άρθρο 121 Κ.), περιλαμβάνεται η έγκριση του εσωτερικού κανονισμού των μονών του Αγίου Όρους, η εξέταση της συμμόρφωσής τους με τις διατάξεις του Καταστατικού, καθώς και η εποπτεία της τήρησης των επιμέρους κανόνων από τα μοναστήρια (άρθρο 9 Κ.).

Τέλος, η Ιερά Κοινότητα φέρει ειδική ευθύνη, σύμφωνα με το Καταστατικό, σε περίπτωση που η οικονομική κατάσταση κάποιας μονής επιδεινωθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε να προκαλέσει ανησυχία για το μέλλον της. Η Ιερά Κοινότητα καλείται να απευθυνθεί στους υπεύθυνους της μονής, ζητώντας τους να υποβάλουν ακριβή αναφορά για τα έσοδα και τα έξοδα, τα χρέη και τα δάνεια του μοναστηριού. Εάν η μελέτη των παραπάνω στοιχείων πείσει την Ιερά Κοινότητα πως το μοναστήρι βρίσκεται σε κατάσταση οικονομικής κρίσης, τότε με δική της πρωτοβουλία καλείται να λάβει τα απαραίτητα μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης (άρθρο 27 Κ.).