Ιερά Μονή Ξενοφώντος

Ιστορία και νεωτερικότητα

Στην ξενοφωντινή πλευρά του συνόρου, πλάι σε έναν γκριζοκίτρινο βράχο, υπάρχει αγίασμα. Στο σημείο αυτό έφτασε η θαυματουργή εικόνα του αγίου Γεωργίου, που ταξίδεψε όρθια πάνω στα κύματα, και αμέσως ανέβλυσε η πηγή για να την πλύνει. Η εικόνα τώρα βρίσκεται στο νέο καθολικό της μονής. Η τοποθεσία της πηγής είναι γνωστή ως Ξυνά Νερά ή Ξυνό. Το νερό της θεωρείτο ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες, ιδιαίτερα για νεφρικές παθήσεις. Τόσο πολλοί ήταν οι μοναχοί, Ρώσοι κυρίως, που πήγαιναν εκεί, ώστε οι Ξενοφωντινοί μοναχοί ζήτησαν και κατάφεραν να εκδοθεί πατριαρχικό σιγίλλιο που απαγόρευε την επιτόπια πόση του νερού. Ωστόσο υπάρχουν μαρτυρίες ότι ακόμη και μέχρι τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μπορούσε κανείς να δει Ρώσους μοναχούς να πίνουν νερό και να πλένονται στην πηγή. Πρόσφατα οικοδομήθηκε δίπλα της μικρός ναός. Δεξιά του απλώνεται μια μεγάλη αμμουδιά που φτάνει έως την παλιά προβλήτα της μονής. Ένας αναλημματικός τοίχος εκτείνεται σε όλο το μήκος της βάσης του περί βόλου. Συγκρατεί το έδαφος και δημιουργεί μια πεζούλα που χρησιμοποιείται ως λαχανόκηπος.

Ενώ η Μονή Δοχειαρίου είναι συνεπτυγμένη εξαιτίας του επικλινούς εδάφους, το κτηριακό συγκρότημα της Μονής Ξενοφώντος αναπτύσσεται απρόσκοπτα στο πεδινό άνοιγμα της ρεματιάς που σχηματίζει ο χείμαρρος Νευροκόπος. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι οι δύο αυτές μονές στοιχειοθετούν δύο αντιθετικά μοντέλα δόμησης που επαναλαμβάνονται συχνά στο Άγιον Όρος.

Η πεδινή τοποθεσία της Μονής Ξενοφώντος εξηγεί την ανάγκη ύπαρξης στέρεου και υψηλού οχυρωματικού περιβόλου που εξασφάλιζε την άμυνά της εναντίον επιδρομέων. Μέσα από τον οχυρωματικό περίβολο προβάλλουν το καμπαναριό και οι τρούλλοι του νέου καθολικού, του μεγαλύτερου στο Άγιον Όρος. Η Μονή Ξενοφώντος έχει δυο καθολικά, νέο και παλαιό. Άλλη ιδιαιτερότητά της είναι το γεγονός ότι ο αρσανάς της δεν είναι αυτοτελές συγκρότημα, αλλά βρίσκεται ενσωματωμένος στον οχυρωματικό περίβολο της μονής. Αυτό δεν ήταν ίσως σπάνιο φαινόμενο: υπάρχουν τα ερείπια του αρσανά του χιλανδαρινού Αγίου Βασιλείου, που χρονολογείται από το 14ο αιώνα και είναι ενσωματωμένος στον οχυρωματικό περίβολο, καθώς και η κάτοψη ενός μεγάλου αρσανά που πρόσφατα ήρθε στο φως στη Μονή Ιβήρων - ήταν ενσωματωμένος στον περίβολο και φαίνεται ότι ήταν σε χρήση μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα. Προφανώς η ενσωμάτωση του αρσανά, όπου ήταν εφικτή, πρόσφερε μεγαλύτερη ασφάλεια σε περιπτώσεις επιδρομών και πολιορκίας. Αλλώστε, πολλά βοηθητικά κτίσματα (μύλοι, ελαιοτριβεία, στάβλοι) βρίσκονται ενσωματωμένα στα φρουριακά συγκροτήματα των μονών κατά το Μεσαίωνα και μετακινούνται στα πέριξ των μονών όταν οι συνθήκες ασφαλείας το επιτρέπουν.

Η ενσωμάτωση του αρσανά υπαγόρευσε τη μετακίνηση της κυρίας εισόδου της μονής στην παρούσα θέση της και τη δημιουργία μιας ενδιάμεσης πύλης στο διαβατικό. Σήμερα χρησιμοποιείται ο νέος αρσανάς, του οποίου η προβλήτα βρίσκεται στα δεξιά της εκβολής του χειμάρρου. Η κάτοψη του μοναστηριακού συγκροτήματος έχει σχήμα επτάγωνο. Οι όψεις προς τη θάλασσα έχουν ξύλινους εξώστες και σαχνισιά. Τα υψηλά τείχη των άλλων πτερύγων διατηρούν ατόφιο τον οχυρωματικό τους χαρακτήρα. Ο αρχικός κτηριακός πυρήνας αποτελείται από τη νότια πτέρυγα με το παλαιό καθολικό, που εφάπτεται στο δυτικό τοίχο. Η επέκταση της μονής και η οικοδόμηση του νέου καθολικού χρονολογούνται από το 19ο αιώνα. Σύγχρονο τους είναι τμήμα της δυτικής πτέρυγας. Η βορειοδυτική γωνία χτίστηκε το 1802 - εκεί ήταν το παλιό αρχονταρίκι. Η νότια πτέρυγα είναι παράλληλη προς τη θάλασσα και ανοικοδομήθηκε εκ νέου μετά την πυρκαγιά του 1817, από τον πρώην μητροπολίτη Σαμακόβου, Φιλόθεο τον Λέσβιο, ο οποίος εγκαταβίωσε στη μονή όταν απομακρύνθηκε από το μητροπολιτικό θρόνο.

Ιστορία

Σε παλαιότερες εποχές, η Μονή Ξενοφώντος ήταν γνωστή ως «Μοναστήρι του Ξενόφου». Η ετυμολογία της ονομασίας από το τοπωνύμιο «Ξυνά Νερά» είναι ευφάνταστη αλλά αβάσιμη. Σύμφωνα με τοπική παράδοση, η μονή ιδρύθηκε (περίπου το 520) από τον όσιο Ξενοφώντα τον συγκλητικό, ο οποίος λέγεται ότι έχτισε το ναΐδριο του Αγίου Δημητρίου, που βρίσκεται σε επαφή με τη νότια πλευρά του παλαιού καθολικού. Πιθανότερο είναι να ιδρύθηκε από τον όσιο Ξενοφώντα, που μνημονεύεται στο Βίο του αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου και αναφέρεται ότι θεράπευσε στο κάθισμα του Μυλοποτάμου τον αδελφό του. Έτος ίδρυσης της μονής θεωρείται το 998. Σώζεται έγγραφο (1010) με την υπογραφή του. Την εποχή εκείνη, σύμφωνα με την παράδοση, έφτασε στην ακτή της μονής η θαυματουργός εικόνα του αγίου Γεωργίου, που οι εικονομάχοι είχαν ρίξει στη θάλασσα, και ο όσιος Ξενοφών έχτισε το ναό του Αγίου Γεωργίου (παλαιό καθολικό), κελλιά και τις υπόλοιπες αναγκαίες εγκαταστάσεις. Επί βασιλείας του Νικηφόρου Γ' Βοτανειάτη (1078-81) η μονή είχε ερημωθεί τελείως. Ήρθε τότε ο μέγας δρουγγάριος [αρχηγός του στόλου] Στέφανος, ο οποίος, με την έγκριση και συνδρομή του αυτοκράτορα, ανέλαβε, μαζί με συγγενείς του, το έργο της ανοικοδόμησης. Δώρισε επίσης στη μονή πολλές εικόνες και χειρόγραφα. Εκάρη μοναχός, έλαβε το όνομα Συμεών, αναγνωρίστηκε ως νέος κτήτορας. Έγγραφο του 1083 μνημονεύει τα γεγονότα αυτά, καθώς και τις επιταγές του οσίου Ξενοφώντος. Αναφέρει επίσης διάφορα μονύδρια της περιοχής (Αγίου Νικολάου Χρυσοκαμάρη, Θεολόγου. Δανιήλ, Νευροκόπου, Εφραίμ), που παραχωρήθηκαν και ενσωματώθηκαν στη μονή.

Το 1285 η μονή καταστράφηκε από επιδρομή Γενοβέζων πειρατών. Το 14ο αιώνα υπέστη καταστροφές από τους Καταλανούς, κατόρθωσε όμως να ανακάμψει και στο τέλος του 14ου αιώνα κατείχε την 8η θέση στην ιεραρχία των αγιορείτικων μονών της εποχής εκείνης. Οι οικονομικές δυσκολίες που προέκυψαν από την Τουρκοκρατία ξεπεράστηκαν με βοήθεια ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας (1520). Το 1726 ο Ρώσος περιηγητής Μπάρσκι βρήκε τη μονή σε δεινή κατάσταση, με μόλις 3-4 μοναχούς.

Μετά από μια περίοδο ως ιδιόρρυθμη, υπήρξε η πρώτη μονή που επανέκαμψε στο κοινοβιακό σύστημα (1784) με σιγίλλιο του οικουμενικού πατριάρχη Γαβριήλ Δ', και παρέμεινε έκτοτε άνευ διακοπής κοινοβιακή. Πρώτος ηγούμενος της κοινοβιακής πλέον μονής υπήρξε ο Καυσοκαλυβίτης ιερομόναχος Παΐσιος  ο Λέσβιος, ο οποίος την ανακαίνισε και την επέκτεινε με τη βοήθεια του σκευοφύλακα Κωνσταντίνου και του αρχιμανδρίτη Ζαχαρία. Την αποκατάσταση της μονής μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1817 ξεκίνησε ο Φιλόθεος, το έργο του οποίου συνέχισε ο ηγούμενος Νικηφόρος από την Κύμη Ευβοίας.

Στη μονή εγκαταβιώνει σήμερα δραστήρια και ευάριθμη αδελφότητα. Ξενοφωντινή συνοδεία επάνδρωσε τη Μονή Παντοκράτορος το 1992. Ο μεγαλοπρεπής εορτασμός της χιλιετηρίδας της μονής (1998) αποτελεί ιστορικό ορόσημο για την πρόσφατη ιστορία της Αθωνικής Πολιτείας. Όταν 35 χρόνια πρωτύτερα εορτάστηκε η επέτειος της χιλιετηρίδας του Αγίου Όρους (ίδρυση της Μονής Μεγίστης Λαύρας), πολλοί ήταν εκείνοι που, βλέποντας την εγκατάλειψη και ερήμωση, θεώρησαν ότι ο εορτασμός ήταν ταυτόχρονα η εξόδιος ακολουθία του αγιορείτικου μοναχισμού. Λίγο αργότερα, ωστόσο, άρχισε πληθυσμιακή και ευρύτερη ανάκαμψη, που οδήγησε στην επάνδρωση των μονών με νέες συνοδείες και στην επιστροφή τους στο κοινοβιακό σύστημα. Ο εορτασμός της χιλιετηρίδας της Μονής Ξενοφώντος, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη, του Αρχιεπισκόπου Αθηνών, του Προέδρου της Δημοκρατίας, υπουργών και προσωπικοτήτων, επισφράγισε την ανάκαμψη αυτή και παρουσίασε μια εύρωστη και δραστήρια μοναστική πολιτεία, της οποίας η απήχηση στον έξω κόσμο βρίσκεται σε επίπεδα υψηλότερα από ποτέ άλλοτε.

Στη Μονή Ξενοφώντος εγκαταβίωσε για κάποιο διάστημα ο άγιος νέος οσιομάρτυς Ακάκιος († 1815, Κωνσταντινούπολη).

Ξενάγηση στη Μονή

Η κύρια είσοδος βρίσκεται στον αρχικό οικοδομικό πυρήνα της μονής. Έχει προστώο, με τοιχογραφία του  αγίου Γεωργίου, και ελικοειδές διαβατικό που οδηγεί στην παλαιά αυλή. Στη μέση της αυλής βρίσκεται κρήνη, η χτιστή ράχη της οποίας στηρίζει καμπάνα. Πίσω της βρίσκεται ένα πηγάδι με κομψό βαρούλκο. Απέναντι βρίσκεται η νοτιοανατολική πτέρυγα, η λεγόμενη «Κόρδα των Πατέρων» - είναι τριώροφη με επάλληλους ξύλινους εξώστες. Το αρχικό κτίσμα ανάγεται στον 11ο αιώνα και πρόσφατα αποκαταστάθηκε. Στη βόρεια πλευρά της βρίσκεται το παλαιό καθολικό. Ένας καμαροσκέπαστος διάδρομος με βοτσαλωτό δάπεδο περνά μπροστά από τη λιτή του παλαιού καθολικού και οδηγεί στη νέα αυλή. Οι τοιχογραφίες γύρω από το άνοιγμα του καμαροσκέπαστου διαδρόμου στην πλευρά βόρεια της παλαιάς αυλής εικονίζουν το βίο του αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτου και το ήμερο λιοντάρι του. Στο βάθος δεξιά εικονίζεται η παράσταση της Ρίζας Ιεσσαί. Στους τοίχους απέναντι από την είσοδο εικονίζονται σκηνές από την Αποκάλυψη. Όπως η παλαιά, έτσι και η νέα αυλή είναι σε διάφορα επίπεδα και είναι εξολοκλήρου πλακοστρωμένη. Έχει σχήμα ακανόνιστου πολυγώνου, δέντρα, καλλωπιστικά φυτά, και στέρνα με χρυσόψαρα. Είναι σχετικά ευρύχωρη. Στο κέντρο της νέας αυλής υψώνεται το νέο καθολικό. Δίπλα του βρίσκεται η φιάλη. Το περιστύλιό της (1908) είναι από τα νεότερα στο Άγιον Όρος και δεν έχει θωράκια. Ο θόλος της είναι εικονογραφημένος.

Οι αμυντικοί πύργοι της μονής (όπως εκείνος που έχτισε ο μέγας δρουγγάριος Στέφανος) δεν σώζονται. Σώζεται μόνο ο τετράπλευρος πενταώροφος πύργος του καμπαναριού, απέναντι από το νέο καθολικό, στα βορειοδυτικά, στον πάνω όροφο του οποίου βρίσκεται το καμπαναριό (1864). Η κατεδάφιση των πύργων δεν σχετίζεται με την επέκταση της μονής - οι πύργοι είχαν κατεδαφιστεί ήδη πριν από το 1744.

Και τα δύο καθολικά είναι αφιερωμένα στον άγιο Γεώργιο. Το παλαιό καθολικό είναι από τα μικρότερα του Αγίου Όρους. Ο εξωνάρθηκας εφάπτεται στην ανατολική πλευρά της τράπεζας. Οι τοιχογραφίες του (1637) έγιναν με συνδρομή του βοεβόδα της Ουγγροβλαχίας Ιωάννη Ματθαίου και της συζύγου του Ελένης, που εικονίζονται δίπλα στην είσοδο. Στο υπέρθυρο της εισόδου εικονίζεται ο άγιος Γεώργιος. Στον απέναντι τοίχο εικονίζονται σκηνές από την Αποκάλυψη. Πολλοί τις χαρακτηρίζουν προφητικές, εντοπίζοντας στις παραστάσεις σύγχρονα γεγονότα, όπως το μανιτάρι της ατομικής έκρηξης. Οι τοιχογραφίες της λιτής (1564) είναι έργο του αγιογράφου Θεοφάνη - απλή συνωνυμία με εκείνον της Μονής Σταυρονικήτα. Στα δεξιά της λιτής είναι ενσωματωμένο το μικρό παρεκκλήσιο του Αγίου Λαζάρου. Στον τρούλλο της λιτής εικονίζεται ο Παντοκράτωρ, ο οποίος αντίθετα με τις συνήθεις συμβάσεις, είναι στραμμένος προς τα νοτιοδυτικά και όχι προς τα ανατολικά. Στο δάπεδο του κυρίως ναού υπάρχει εξαιρετικής τέχνης ψηφοθέτημα (opus Alexandrinum). Στο υπέρθυρο του δυτικού τοίχου υπάρχει επιγραφή που πληροφορεί ότι ο ναός αγιογραφήθηκε με έξοδα του άρχοντα Κωνσταντίνου Βόρνικου και του αδελφού του Ράδουλ. Οι τοιχογραφίες (1544) είναι της Κρητικής Σχολής και είναι έργο του ζωγράφου Αντωνίου - έργο του ιδίου είναι η εικόνα της Θεοτόκου δεομένης που φέρει την επιγραφή «Δέησις Αντωνίου του σου δούλου μνήσθητι τάχα και ζωγράφου». Το ξυλόγλυπτο τέμπλο είναι εξαιρετικό δείγμα τέχνης του 17ου αιώνα, με πλούσιο φυτικό διάκοσμο. Στο νότιο κλίτος είναι ενσωματωμένο το παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου. Αποτελεί το αρχαιότερο κτίσμα της μονής (13ος αι.) - σώζονται θραύσματα τοιχογραφιών (13ος-14ος αι). Το τέμπλο του (11ος αι.) διασώζει τμήμα του αρχικού βυζαντινού τέμπλου.

Το νέο καθολικό θεμελιώθηκε από τον Φιλόθεο (1817) και περαιώθηκε 20 χρόνια αργότερα από τον ηγούμενο Νικηφόρο. Είναι το μεγαλύτερο καθολικό ελληνικής μονής στο Άγιον Όρος - χωρά 2.000 άτομα. Ο εξωνάρθηκας είναι υαλόφρακτος και δεν είναι αγιογραφημένος. Η λιτή και ο κυρίως ναός είναι ιδιαίτερα φωτεινοί. Οι πρόσφατες τοιχογραφίες της λιτής και του κυρίως ναού είναι του πατρός Λουκά και άλλων αδελφών της μονής. Εικονίζονται οι κτήτορες Αλέξιος και Νικηφόρος, ο μητροπολίτης Φιλόθεος και ο ηγούμενος Παΐσιος Λέσβιος. Τα θυρόφυλλα της εισόδου στο ναό είναι εξαιρετικά, διακοσμημένα με σιντέφι. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ο γλυπτός μαρμάρινος διάκοσμος των εισόδων. Το τέμπλο (1840) είναι κατασκευασμένο από γκρίζο τηνιακό μάρμαρο. Στους ανατολικούς κίονες βρίσκονται οι εικόνες του αγίου Γεωργίου (δεξιά) και της Παναγίας Οδηγήτριας. Η εικόνα του αγίου Γεωργίου (1,27x0,74 μ) είναι εκείνη που με θαυματουργικό τρόπο έφτασε στην παραλία της μονής διά θαλάσσης. Η πίσω πλευρά της είναι καμένη - προφανώς οι εικονομάχοι την έριξαν στην πυρά, απ' όπου την πήρε κάποιος ευσεβής χριστιανός, που την έριξε στη θάλασσα για να τη γλιτώσει. Στο πρόσωπο του αγίου, κάτω από το πιγούνι υπάρχει τραύμα που προκλήθηκε από μαχαίρι εικονομάχου, από το οποίο κατά την παράδοση έτρεξε αίμα. Η εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας βρισκόταν στη Μονή Βατοπαιδίου και με θαυματουργικό τρόπο μετατέθηκε στη Μονή Ξενοφώντος, κι ενώ Βατοπαιδινοί μοναχοί τη μετέφεραν πίσω στη μονή τους, η εικόνα επέστρεψε στη Μονή Ξενοφώντος (1730).

Απέναντι από το καθολικό εντυπωσιάζει η αρμονία των αρχιτεκτονικών αναλογιών της κόγχης του διώροφου παρεκκλησίου, που στεγάζει ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου στον όροφο, και ναό του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στο ισόγειο. Και οι δύο ναοί είναι αγιογραφημένοι. Υπάρχουν και άλλα παρεκκλήσια εντός της μονής, μεταξύ των οποίων τα παρεκκλήσια της Αγίας Ευφημίας, των Αγίων Αναργύρων, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Αγίου Στεφάνου, των Αγίων Αποστόλων, του Αγίου Νεκταρίου, της Αγίας Τριάδος.

Ο κοιμητηριακός ναός (Αγία Τριάδα, 1817) βρίσκεται στην πλαγιά νοτιοδυτικά της μονής. Είναι μονόχωρος με ημιυπαίθριο νάρθηκα και ακολουθεί τον τύπο του συνεπτυγμένου σταυροειδούς με τρούλλο. Απλός στο εσωτερικό του, με κάποια στοιχεία μπαρόκ διακόσμου, τοιχογραφήθηκε πρόσφατα.

Η τράπεζα βρίσκεται στον πρώτο όροφο της νοτιοδυτικής πτέρυγας. Η κάτοψη της είναι σχεδόν ορθογώνια. Στη δυτική πλευρά, προς τη μεριά της θάλασσας, απολήγει σε κόγχη. Είναι κατάγραπτη με τοιχογραφίες (1475), που αποτελούν τις πρωιμότερες τοιχογραφίες σε τράπεζα του Αγίου Όρους. Συντηρήθηκαν πρόσφατα ενόψει του εορτασμού της χιλιετηρίδας της μονής.

Στο νέο σκευοφυλάκιο/εικονοφυλάκιο, που εγκαινιάστηκε κατά τον εορτασμό της χιλιετηρίδας, φυλάσσονται τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου, χρυσοκέντητα άμφια και λειτουργικά σκεύη, μια εικόνα της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (13ος αι.) σε στεατίτη (18x15 εκ). Αξιόλογη είναι η εικόνα του Τιμίου Προδρόμου (17ος αι.), τα βημόθυρα με παραστάσεις του Ευαγγελισμού (16ος αι.), καθώς και το χειρόγραφο σε περγαμηνή σλαβονικό Ευαγγέλιο, δώρο του βοεβόδα Ιωάννη Αλεξάνδρου (1574). Καύχημα της μονής είναι οι ψηφιδωτές εικόνες των αγίων Δημητρίου (δεξιά) και Γεωργίου. Είναι μεγάλου σχήματος (1,20x0,55 μ.), χρονολογούνται από το 10ο-11ο αιώνα και είναι έργα του ίδιου καλλιτέχνη. Οι άγιοι εικονίζονται ολόσωμοι, όχι με στρατιωτική στολή αλλά με ενδυμασία ανώτερου αυλικού αξιωματούχου, γεγονός που αποτελεί εικονογραφική σύμβαση της εποχής.

Η βιβλιοθήκη είναι ιδιαίτερα πλούσια. Περιλαμβάνει περίπου 10.000 έντυπα βιβλία και 400 χειρόγραφους κώδικες, μεταξύ των οποίων τρεις περγαμηνοί, καθώς και τρία ειλητάρια. Ένα σημαντικό κειμήλιο της μονής, χειρόγραφο Ευαγγέλιο που δώρισε ο Αλέξιος Α' Κομνηνός (1083) στον ηγούμενο Συμεών, πήρε μαζί του το 1837 αντί ευτελούς αντιτίμου ο Robert Curzon.

Στα εξαρτήματα της Μονής Ξενοφώντος περιλαμβάνονται: η Σκήτη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, τα Κελλιά του Αγίου Τρύφωνος και του Αγίου Νεκταρίου, και το Κελλί του Αγίου Ανδρέα, που χρησιμοποιείται ως αντιπροσωπείο στις Καρυές - καθώς και 4 καθίσματα, από τα οποία 3 βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή της μονής. Ιδιαίτερης ιστορικής σημασίας είναι το Κάθισμα του Αγίου Αντωνίου και το κάθισμα του Αγίου Νικολάου Χρυσοκαμάρη.

Μετόχια της μονής αναφέρονται στη Χαλκιδική (Κασσάνδρα, Σιθωνία) και στη Σκόπελο. Σημαντικό μετόχι της είναι η πρόσφατα ιδρυθείσα γυναικεία Μονή του Τιμίου Προδρόμου στο Ακριτοχώρι Σερρών, στους πρόποδες του όρους Μπέλες, πάνω από τη λίμνη Κερκίνη.

Από τη Μονή Ξενοφώντος ξεκινά δρόμος που ακολουθεί την ακτογραμμή και φτάνει στη Μονή Αγίου Παντελεήμονος. Περνά πάνω από το ερειπωμένο Κάθισμα του Αγίου Νικολάου Χρυσοκαμάρη, το οποίο διακρίνεται από το πλοίο και υπήρξε μονύδριο τον 11 ο αιώνα. Κατόπιν ο δρόμος διακλαδώνεται. Η αριστερή διακλάδωση ανεβαίνει τη δεξιά όχθη του χειμάρρου Μπούραντα, φτάνει στην ξενοφωντινή Σκήτη του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, συνεχίζει περνώντας από το ξενοφωντινό λιβάδι με το δασόσπιτο και ενώνεται με τον αμαξιτό δρόμο Καρυών-Βατοπαιδίου. Η δεξιά διακλάδωση συνεχίζει παράκτια. Μια διακλάδωση στα αριστερά με πινακίδα «Προς Βουνό» οδηγεί στο Κελλί του Αγίου Τρύφωνος, όπου εγκαταβιώνει σήμερα δραστήρια συνοδεία.

Η παράκτια διαδρομή φτάνει στο τελευταίο ξενοφωντινό κελλί, τον Άγιο Νεκτάριο, στη δεξιά όχθη της εκβολής του Μπούραντα.