Η δύναμη της ευχής και ο καθαγιασμός των αντικειμένων

Η ανάγνωση ευχών από τον ιερέα είναι ένα σημαντικό τελετουργικό της ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης. Οι πιστοί ζητούν συχνά με τον τρόπο αυτό τη στήριξη και την αρωγή του Θεού, προκειμένου να εξασφαλίσουν την ειρήνη και την ευημερία του βίου τους. Οι ευχές αποτελούν προσευχές με συγκεκριμένο περιεχόμενο, κατάλληλο για διαφορετικές περιστάσεις.

Ωστόσο, τα ήθη και τα έθιμα ποικίλουν ανάλογα με την περιοχή και τις εκάστοτε συνθήκες. Σε ορισμένες περιοχές και παραδόσεις υπάρχει η συνήθεια να αγιάζονται οι σταυροί που θα φορεθούν από τους πιστούς, αμέσως μετά την αγορά. Αγιάζονται οι εικόνες που θα τοποθετηθούν στο σπίτι ή άλλου είδους φυλαχτά και ιερά σύμβολα. Αγιάζονται, ακόμη, τα τρόφιμα, όπως, για παράδειγμα, τα κόκκινα αυγά του Πάσχα. Τα αντικείμενα που κατασκευάζονται στον Άθω, φέρουν, επίσης, την ευλογία των μοναχών.

Στο παρακάτω άρθρο θα αναφερθούμε στη σημασία της ευχής, στον αγιασμό, στα επιμέρους αντικείμενα που είθισται να ευλογούνται από τους ιερείς, καθώς και στις συνήθεις πρακτικές που ακολουθούνται στην Ελλάδα και το Άγιον Όρος.

Γιατί είναι σημαντικό να ευλογούνται οι σταυροί, τα κομποσκοίνια και τα υπόλοιπα ιερά αντικείμενα;

Η σημασία του καθαγιασμού των ιερών αντικειμένων έγκειται στη δύναμη της ευχής και στην προστασία που αυτή προσφέρει στους πιστούς. Οι άνθρωποι κάθε εποχής και σε κάθε περιοχή της ορθοδοξίας επιδιώκουν να έχουν τον Θεό αρωγό και προστάτη στα βήματά τους. Έτσι, έχουν πάντοτε τον σταυρό κρεμασμένο στο στέρνο τους, δηλώνοντας με τον τρόπο αυτό την αφοσίωσή τους στο πρόσωπο και το σταυρικό μαρτύριο του Κυρίου. Αποτελεί “ομολογία πίστεως” και έκκληση προς τον Θεό, για να τους σκέπει και να τους φρουρεί. Αντίστοιχα φορούν κομποσκοίνια, για να βοηθηθούν στην προσευχή τους και να καθοδηγηθούν ασκητικά στον πνευματικό τους αγώνα.

Η ευλογία του ιερού αντικειμένου από τον ιερέα, με την ανάγνωση των διαφόρων ευχών, ενισχύει την ένταση της έκκλησης και τη θαυματουργική δύναμη του πράγματος που καθαγιάζεται. Το ιερό αντικείμενο, επιβεβαιώνοντας τη συμβολική του ισχύ, καθίσταται διαμεσολαβητής ανάμεσα στον άνθρωπο και τις επουράνιες δυνάμεις, τους αγίους, τη Θεοτόκο και τον Ιησού Χριστό. Είναι μόνιμη παράκληση και αφιέρωμα στις εκκλησιαστικές αρχές, υποτάσσεται στις πνευματικές αξίες και τον φωτισμό της χριστιανικής δογματικής αλήθειας.

Ποιο είναι το τελετουργικό του καθαγιασμού του εκάστοτε αντικειμένου;

Σε πολλές ορθόδοξες παραδόσεις συνηθίζεται να ευλογείται ο σταυρός, προτού φορεθεί από τον πιστό. Έτσι, όπως και κατά το μυστήριο της βάπτισης, οι πιστοί παραδίδουν τον εκάστοτε σταυρό στον ιερέα προκειμένου να τον ευλογήσει. Εκείνος διαβάζει την κατάλληλη ευχή, σταυρώνει το αντικείμενο και το ραντίζει με αγιασμό. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, θεωρείται πως το αντικείμενο δέχεται τη χάρη και την ευλογία του Αγίου Πνεύματος, επιστρατεύεται στον αγώνα για τη σωτηρία του ανθρώπου και την προστασία του από το κακό.

Μπορεί κανείς να διαβάσει την ευχή μόνος του και να ευλογήσει το εκάστοτε αντικείμενο;

Γενικά, η ανάγνωση της ευχής και ο καθαγιασμός των αντικειμένων πρέπει να γίνεται από ιερέα και δεν δύναται να τελείται αυτοβούλως από τον κάθε πιστό. Φυσικά, μπορούν όλοι να προσευχηθούν με το εκάστοτε αντικείμενο, να το ραντίσουν με αγιασμό ή να το ακουμπήσουν στο εικονοστάσι του σπιτιού τους. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, η ανάγνωση της ευχής και η ευλογία δίνεται μόνο από τον ιερέα, καθώς η τελετουργία καθ’ αυτή αποτελεί θεία ιεροτελεστία, η οποία μάλιστα εντάσσεται συχνά στο πλαίσιο της Θείας Λειτουργίας και των μυστηρίων της εκκλησίας.

Ποια αντικείμενα μπορούν να καθαγιαστούν;

Τα αντικείμενα που μπορούν να καθαγιαστούν ποικίλουν και εξαρτώνται από τις παραδόσεις και τα έθιμα της εκάστοτε περιοχής. Τα πιο συνηθισμένα είναι οι σταυροί, τα κομποσκοίνια και οι εικόνες. Σε κάθε περίπτωση ακολουθείται η ίδια διαδικασία καθαγιασμού από τους ιερείς, που διαβάζουν την ευχή και δίνουν την ευλογία τους για να χρησιμοποιηθούν με τον πλέον θεάρεστο τρόπο. Αντίστοιχα, ευλογούνται συχνά τα τρόφιμα, τα οποία στο πλαίσιο της εκάστοτε γιορτής καταναλώνονται αργότερα από τους πιστούς (π.χ. κόκκινα αυγά, φανουρόπιτα κ.λπ.).

Ποιες είναι οι πιο συνηθισμένες πρακτικές στην Ελλάδα;

Στην Ελλάδα δεν θεωρείται απαραίτητο να ευλογηθεί ένας καινούριος σταυρός προτού να φορεθεί από τον πιστό. Ωστόσο, εάν ζητηθεί, είναι στην κρίση του εκάστοτε ιερέα το να διαβάσει μια προσευχή και να δώσει την ευχή του. Το ίδιο ισχύει και για τις εικόνες ή τα κομποσκοίνια. Σε αυτές τις περιπτώσεις των μικρών αντικειμένων, είναι περισσότερο σύνηθες να τοποθετούνται από τους πιστούς επάνω στα ιερά λείψανα, σχηματίζοντας το σημείο του σταυρού, προκειμένου να φέρουν τη χάρη και την ευλογία των αγίων. Έτσι, οι πιστοί αισθάνονται πως μαζί με τη συμβολική του αξία, το εκάστοτε αντικείμενο φέρει την προστασία και τις προσευχές των αγίων, που προφυλάσσουν τον πιστό και, σαν ασπίδα, τον προστατεύουν από τα πάθη.

Αντιθέτως, είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο να αγιάζονται από ιερείς τα καινούρια σπίτια, όταν μια οικογένεια ή ο οποιοσδήποτε πιστός μετακομίζει σε μια νέα εστία, καθώς και τα καινούρια αυτοκίνητα. Στο πλαίσιο αυτό, οι πιστοί επιδιώκουν και πάλι να καθαγιάσουν τον χώρο γύρω τους, φέρνοντας τη χάρη του Θεού όσο το δυνατόν κοντά τους, προκειμένου να τους συντροφεύει σε κάθε στιγμή της καθημερινότητας και να τους προστατεύει από τα πονηρά πνεύματα.

Αντίστοιχα, αγιάζονται διάφορα τρόφιμα στο πλαίσιο των μυστηρίων της εκκλησίας. Ανάλογα με τα έθιμα της κάθε περιοχής, τα κόκκινα αυγά ή οι φανουρόπιτες τοποθετούνται δεξιά και αριστερά της Ωραίας Πύλης ή σε κάποιο τραπεζάκι, σε κοντινή απόσταση, προκειμένου να ευλογηθούν από τον ιερέα, ο οποίος διαβάζει την ευχή, καθώς και τα ονόματα των πιστών που τα προσέφεραν.

Πώς ευλογούνται τα προϊόντα που προέρχονται από το Άγιον Όρος;

Οι αγιορείτες πατέρες ακολουθούν, γενικά, τις ίδιες πρακτικές, όπως και ο ευρύτερος ορθόδοξος ελλαδικός χώρος. Ισχύουν, συνεπώς, για τις μονές του Άθω όλα όσα αναφέρθηκαν παραπάνω.

Ωστόσο, όλα τα προϊόντα και τα εργόχειρα που δίνονται στους πιστούς δεν έχουν ευλογηθεί εντός του ναού, με κάποια ευχή ή ιδιαίτερη τελετουργία. Το Άγιον Όρος αποτελεί έναν τόπο κατάνυξης και προσευχής. Οι πατέρες που κατοικούν εκεί ποτίζουν τη γη με δάκρυα μετανοίας, με τον σωματικό και πνευματικό τους μόχθο. Το εργόχειρό τους δεν ευλογείται τελετουργικά, φέρει όμως τις πατερικές τους ευχές και τη δύναμη του πνευματικού τους αγώνα. Επιπλέον, φέρει τη δύναμη της νοεράς προσευχής που ασκούν ανελλιπώς, προσκαλώντας τη χάρη του Αγίου Πνεύματος σε κάθε τους ενασχόληση. Έτσι, αν και το κάθε αντικείμενο δεν ευλογείται μέσα από το τυπικό τελετουργικό, εντούτοις φέρει πάντοτε τις ευχές των αγιορειτών μοναχών και της Υπεραγίας Θεοτόκου, που σκέπει και φρουρεί το έργο τους.

Εξαίρεση αποτελούν οι κορδέλες που καθαγιάζονται επάνω στην Τίμια Ζώνη της Παναγίας. Οι λωρίδες υφάσματος που ετοιμάζουν οι μοναχοί τοποθετούνται επάνω στο ιερό κειμήλιο, ενώ οι πατέρες προσεύχονται και ψάλλουν στη Θεοτόκο. Έτσι, γίνεται ο καθαγιασμός τους και επιτελείται μέσω αυτών πλήθος θαυμάτων.  

Αγαπητοί αδελφοί, στο ηλεκτρονικό μας κατάστημα θα βρείτε παραδοσιακά προϊόντα, εικόνες, σταυρούς και κομποσκοίνια που πλέκουν οι αγιορείτες μοναχοί στο εργόχειρό τους.

Είθε ο Κύριος, δια των προσευχών της προστάτιδός μας Υπεραγίας Θεοτόκου, να ευλογεί εσάς, την οικογένειά σας και όλους σας τους αγαπημένους