Τα διακονήματα των μοναχών στο Άγιον Όρος

Μοναστικό Διακόνημα

Ένας επισκέπτης σε οποιοδήποτε αγιορείτικο μοναστήρι θα αντιληφθεί αμέσως ότι, εκτός από τα λειτουργικά και πνευματικά τους καθήκοντα, οι μοναχοί έχουν και άλλες ευθύνες. Με αυτόν τον τρόπο συμβάλλουν στη λειτουργία του μοναστηριού: όπως σε κάθε κοινότητα, οι μοναχοί ασχολούνται με χειρωνακτικές εργασίες για να κερδίσουν τα προς το ζην.

Στο Άγιο Όρος, οι περισσότερες ανάγκες της μονής καλύπτονται από την υπηρεσία των μοναχών που ζουν στους χώρους της. Ο χρόνος ανάπαυσης είναι συνήθως ελάχιστος και τα μέλη της αδελφότητας  χρησιμοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους δημιουργικά, κάνοντας κάτι χρήσιμο. Για παράδειγμα, ένας από αυτούς αγιογραφεί εικόνες, όχι για να τις πουλήσει, αλλά για προσωπική ικανοποίηση, ένας άλλος ασχολείται με τη συγγραφή κ.λπ.

Υπάρχουν μοναχοί στους οποίους έχουν ανατεθεί περισσότερα από ένα διακονήματα. Ορισμένες εργασίες απαιτούν τη συμμετοχή περισσότερων του ενός ατόμου και, ως εκ τούτου, στην εκπλήρωσή τους συμμετέχουν αρκετοί μοναχοί της αδελφότητας.

Είδη διακονημάτων

Αγιογράφος: ασχολείται με τη εικονογράφηση ναών και την αγιογραφία.

Πολλοί μοναχοί στο Άγιο Όρος απεικονίζουν τις μορφές των αγίων στα έργα τους, ακολουθώντας τις παραδόσεις της βυζαντινής εικονογραφίας, και οι πιο φημισμένοι αγιογράφοι και απόφοιτοι της Αθωνιάδας συνεχίζουν την αγιορείτικη παράδοση στα έργα τους.

Αμπελικός: φροντίζει τον αμπελώνα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, πολλά μοναστήρια του Αγίου Όρους έχουν αναπτύξει τους δικούς τους αμπελώνες, παράγοντας κρασί όχι μόνο για τις δικές τους ανάγκες, αλλά και για εξαγωγή και πώληση. Με τον τρόπο αυτό, συνεχίζουν μια παράδοση αιώνων.

Αντιπρόσωπος: εκπροσωπεί το μοναστήρι στην Ιερά Κοινότητα.

Αρσανάρης: υπεύθυνος για την αποβάθρα και το λιμάνι του μοναστηριού.

Αρχοντάρης: υπεύθυνος για το αρχονταρίκι (ξενώνας προσκυνητών) και τη διαμονή των επισκεπτών του μοναστηριού.

Βαγενάρης: υπεύθυνος για τις κάβες του μοναστηριού. Στο Άγιο Όρος παράγεται κρασί εδώ και 1000 χρόνια, καθώς η οινοποιία είναι βαθιά ριζωμένη στη χριστιανική παράδοση. Πολλές ποικιλίες σταφυλιών, που δημιουργήθηκαν με τον κόπο των ανθρώπινων χεριών, εγκλιματίζονται και καρποφορούν στο θαυματουργό Περιβόλι της Παναγίας, με τη συνεχή φροντίδα και προσοχή των μοναχών του Αγίου Όρους.

Βιβλιοδέτης: δένει βιβλία. Οι βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους περιέχουν πολλά μοναδικά χειρόγραφα. Η αξία αυτών των έργων είναι αναμφισβήτητη, αλλά εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός των χειρογράφων που φυλάσσονται στις βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους: ο συνολικός αριθμός τους ανέρχεται σε περίπου 15.000, ενώ οι δύο μεγαλύτερες συλλογές ελληνικών χειρογράφων στην Ευρώπη - το Βατικανό και η Bibliothèque Nationale de Paris - δεν ξεπερνούν μαζί τις 10.000.

Η συμβολή των χειρογράφων που σώζονται στο Άγιο Όρος στην πολιτιστική ανάπτυξη της Ευρώπης είναι ανεκτίμητη. Σύμφωνα με τον βιβλιοθηκάριο της Μονής Μεγίστης Λαύρας, ιερομόναχο Νικόδημο, "κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πού θα βρισκόταν σήμερα η ανθρωπότητα χωρίς τις αρχαίες γνώσεις που διασώζονται στα χειρόγραφα των βυζαντινών μοναστηριών και ιδιαίτερα των μοναστηριών του Αγίου Όρους. Κατά πάσα πιθανότητα, η Δυτική Αναγέννηση θα είχε αργήσει αρκετούς αιώνες...".

Βιβλιοφύλαξ: υπεύθυνος για τα αρχεία και τις βιβλιοθήκες της μονής.

Γραμματικός: υπεύθυνος για την αλληλογραφία και την εξωτερική επικοινωνία του μοναστηριού.

Διαβαστής: υπεύθυνος για την ανάγνωση ψυχωφελών βιβλίων κατά τη διάρκεια της μοναστηριακής τράπεζας.

Δοχειάρης: υπεύθυνος για τις προμήθειες. Η μοναστηριακή διατροφή δεν είναι μόνο αυτό που ονομάζουμε μεσογειακή διατροφή. Είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό. Ποια είναι η φιλοσοφία πίσω από τη μοναστηριακή διατροφή, η διαχρονικότητά της και οι πολιτισμικές ευαισθησίες που τη συνοδεύουν; Ποιες τροφές, που παρήγαγαν οι μοναχοί με κόπο και αγάπη, αποτελούν σήμερα το πρότυπο μιας υγιεινής διατροφής που προάγει τη μακροζωία; Η μοναστηριακή διατροφή συνεχίζει την παράδοση της διατροφής της αρχαίας Ελλάδας, η οποία διατηρήθηκε μέσω της Ορθοδοξίας και αποτελούσε την τυπική διατροφή της ελληνικής οικογένειας μέχρι πρότινος.

Επιστάτης: μοναχός ή ιερομόναχος που αποστέλλεται από μοναστήρια που δικαιούνται να συμμετέχουν στην Ιερά Επιστασία.

Εσοδιαστής: φέρνει τη συγκομιδή από τα αγροκτήματα του μοναστηριού.

Ηγούμενος: αρχιμανδρίτης,  ιερομόναχος, πνευματικός πατέρας όλων των μοναχών.

Περβολάρης: υπεύθυνος για τους εξωτερικούς χώρους του μοναστηριού.

Ένα από τα σημαντικά καθήκοντα των μοναχών του Αγίου Σεργίου είναι η διατήρηση της σωστής οικολογίας, επειδή αντιλαμβάνονται τη σημασία της υγείας όχι μόνο για την ψυχή, αλλά και για το σώμα. Η ανθρώπινη φύση είναι διπλή: μέσα μας συνδυάζονται το εύθραυστο γήινο κέλυφος και η αθάνατη ψυχή. Διατηρώντας και πολλαπλασιάζοντας τη μοναδική χλωρίδα του Αγίου Όρους, καλλιεργώντας φυτά και φαρμακευτικά βότανα, οι μοναχοί του Αγίου Γεωργίου συμβάλλουν στη διατήρηση της οικολογίας στο σύνολό της.

Καϊκτζής: υπεύθυνος για τα σκάφη του μοναστηριού.

Κοιμητηριάρης: υπεύθυνος για το κοιμητήριο και το οστεοφυλάκιο της μονής.

Κολλυβάς: ο μοναχός-καλλιτέχνης που ετοιμάζει το κόλλυβο για τις μοναστηριακές γιορτές.

Κωδωνοκρούστης: ο μοναχός που χτυπά τις καμπάνες.

Μάγειρος: υπεύθυνος για την προετοιμασία του φαγητού στο μοναστήρι.

Νοσοκόμος: φροντίζει τους ασθενείς στο νοσοκομείο του μοναστηριού.

Προσμονάριος: υπεύθυνος για τις αδιάλειπτες προσευχές στην θαυματουργή εικόνα.

Η γη του Αγίου Όρους πλημμυρίζει από δάκρυα, τα οποία χύνουν οι μοναχοί, προσφέροντας προσευχές και δοξολογίες στον Κύριο και την Υπεραγία Θεοτόκο. Είναι ένας τόπος αγρυπνίας, μετάνοιας και ταπείνωσης. Στο Άγιο Όρος υπάρχουν πολλές θαυματουργές εικόνες της Παναγίας και γι' αυτό υπάρχουν προσκυνητάρια σχεδόν σε κάθε μοναστήρι.

Προσφοριάρης: υπεύθυνος για το ψήσιμο των προσφόρων,  και των άρτων για τη λατρεία.

Πρώτος: μοναχός ή ιερομόναχος που αποστέλλεται από μία από τις 5 μονές που έχουν το δικαίωμα να διορίσουν έναν πρωτεπιστάτη όταν είναι η σειρά της μονής.

Ράφτης: υπεύθυνος για τη ραφή ράσων και ενδυμάτων για τους αδελφούς της μονής.

Φαρμακοποιός: παρασκευάζει φάρμακα και αλοιφές με βάση θεραπευτικά βότανα (σήμερα είναι ο επικεφαλής του φαρμακείου).

Ψαράς: υπεύθυνος για την αλιεία και τον εφοδιασμό του μοναστηριού με θαλασσινά.