Η εικόνα της Παναγίας Εσφαγμένης είναι αγιογραφημένη στον νάρθηκα του παρεκκλησίου του Αγίου Δημητρίου, στο Καθολικό της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου. Πρόκειται για μια θαυματουργή απεικόνιση της Θεοτόκου. Το προσωνύμιο «Εσφαγμένη» αποδόθηκε στην εικόνα χάρις στην ιστορία που τη συνδέει με τη μονή.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την παράδοση, ένας διάκονος της μονής είχε αυξημένο φόρτο εργασίας εξαιτίας του διακονήματός του. Έτσι, καθημερινά αργούσε να εμφανιστεί στην τράπεζα, προκαλώντας την αγανάκτηση του τραπεζάρη. Μία μέρα, φτάνοντας αρκετά αργοπορημένος, πλησίασε τον υπεύθυνο για να ζητήσει το γεύμα του. Εκείνος οργισμένος αρνήθηκε να του σερβίρει και τον έδιωξε από την τράπεζα. Τότε ο διάκονος, εξίσου οργισμένος, επέστεψε στην εκκλησία και άρχισε να διαμαρτύρεται στην Παναγία για τον κόπο που κατέβαλλε καθημερινά και για την αδικία που ήταν αναγκασμένος να υποστεί. Πνιγμένος από τους λογισμούς, δεν κατάφερε να συγκρατήσει τον εκνευρισμό του και χτύπησε το πρόσωπο της Θεοτόκου με ένα μαχαίρι που κρατούσε στο χέρι του. Αμέσως, από το πρόσωπό της άρχισε να τρέχει αίμα, ενώ ο διάκονος έχασε την όρασή του και έπεσε στο πάτωμα παραφρονώντας. Για τρία ολόκληρα χρόνια, στεκόταν στο στασίδι απέναντι από την εικόνα κλαίγοντας και παρακαλώντας την Παναγία να τον συγχωρέσει. Όντως, η Θεοτόκος τον σπλαχνίστηκε και του ξαναέδωσε το φως του. Ωστόσο, όταν εκείνος απεβίωσε, κατά την ανακομιδή του, οι μοναχοί είδαν πως από όλο το σώμα του είχε παραμείνει μόνο το δεξί του χέρι, μαύρο και ταλαιπωρημένο. Το χέρι αυτό φυλάσσεται έως σήμερα στη μονή, ως υπενθύμιση του γεγονότος, της ασέβειας του μοναχού και της θαυματουργικής χάρης της Θεοτόκου.
Όσον αφορά τον εικονογραφικό της τύπο, η αναπαράσταση ακολουθεί με μικρές παραλλαγές το πρότυπο της Παναγίας Οδηγήτριας. Η Θεοτόκος κρατά τον Ιησού με το αριστερό της χέρι, ενώ το δεξί, αντί να στέκεται στο ύψος του στέρνου, υποβαστάζει το αριστερό πόδι του Θείου Βρέφους. Ο Ιησούς ευλογεί τους πιστούς με το δεξί του χέρι, ενώ με το αριστερό κρατά κλειστό ειλητάριο. Ακόμη, η εικόνα καλύπτεται από αργυρεπίχρυση επένδυση. Οι ανάγλυφες πτυχώσεις των ρούχων, όσο κι οι πλούσιες διακοσμητικές λεπτομέρειες αναδεικνύουν την αισθητική αξία του φιλοτεχνήματος. Το ένδυμα της Παναγίας στολίζεται από τρία αστέρια, στον δεξί ώμο, στο αριστερό και στο μέτωπο, δηλώνοντας έτσι τη συγγένειά της με τον Τριαδικό Θεό. Τα φωτοστέφανα των μορφών είναι εξίσου περίτεχνα διακοσμημένα με ανθοφόρες περικοκλάδες, ενώ στο κεφάλι της Θεοτόκου είναι τοποθετημένο στέμμα, που αναδεικνύει τη θέση της ως βασίλισσα των ουρανών.
Στο παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου υπάρχει τοιχογραφία με την αναπαράσταση του γεγονότος της χάραξης της εικόνας από τον διάκονο. Σε άλλο σημείο απεικονίζεται ακόμη ο ίδιος ο διάκονος.
