Η Παναγία Αντιφωνήτρια αποτελεί τοιχογραφία εικονογραφημένη σε μία από τις αψίδες του διαδρόμου που ενώνει το Παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου με το Καθολικό της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου.
Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα σχετίζεται με τη βασίλισσα Γάλα Πλακιδία, η οποία ήταν κόρη του Μ. Θεοδοσίου και σύζυγος του Κωνσταντίνου Γ’. Σε ένα από τα ταξίδια της η βασίλισσα πέρασε από τη χερσόνησο της Άθω. Πλέοντας κοντά στην ακτή, βλέποντας τα μοναστήρια και γνωρίζοντας την ιερότητα του τόπου, θέλησε να επισκεφθεί τη Μονή Βατοπαιδίου. Κατέβηκε, λοιπόν, από το πλοίο και κατευθύνθηκε προς το Καθολικό της μονής. Λίγο πριν περάσει την πύλη, ακούστηκε η φωνή της Υπεραγίας Θεοτόκου που την προειδοποιούσε να μην προχωρήσει, καθώς ήταν γυναίκα και ο τόπος αυτός ανήκε μόνο στους μοναχούς. Η βασίλισσα υπάκουσε στα λόγια της Παναγίας και επέστρεψε στο πλοίο. Κατασκεύασε, ακόμη, προς τιμής της το Παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου.
Από το γεγονός αυτό, η αναπαράσταση της Θεοτόκου πήρε το όνομα «Αντιφωνήτρια». Ακόμη, μέσα από τη συγκεκριμένη αφήγηση και φανέρωση της Παναγίας, επικυρώνεται το άβατο του Αγίου Όρους.
Όσον αφορά τον εικονογραφικό της τύπο, η αναπαράσταση ακολουθεί το πρότυπο της Παναγίας Οδηγήτριας. Ο Ιησούς είναι καθισμένος στο αριστερό χέρι της Μητέρας του, ευλογεί με το δεξί του χέρι, ενώ με το αριστερό κρατά κλειστό ειλητάριο. Η Θεοτόκος κρατά το δεξί της χέρι στο ύψος του στέρνου, ενώ το βλέμμα της είναι καρφωμένο στους πιστούς.
Η τοιχογραφία καλύπτεται από αργυρεπίχρυση επένδυση. Οι ανάγλυφες λεπτομέρειες κοσμούν τα ενδύματα των άγιων μορφών, καθώς και τα περίτεχνα φωτοστέφανά τους. Στην κορυφή υπάρχει χερουβίμ, ενώ δεξιά και αριστερά είναι τοποθετημένα μετάλλια με ανάγλυφες απεικονίσεις αγγέλων. Αριστερά από τη μορφή της Θεοτόκου υπάρχει επιγραφή με αναφορά στη βασίλισσα Πλακιδία και το θαυματουργό γεγονός της φανέρωσης της Υπεραγίας. Συγκεκριμένα, αναγράφεται:
Της φωνής ακούσασα της σης εικόνος, Παρθένε Πλακιδία έγνω σε την όντως Θεού Μητέρα σπεύδουσα θερμώς εν φόβω σοι υπακούει, χαίρει δε αγαλλομένη ως εκπληρούσα θείον έργον, και εβόα, χαίρε Κυρία η πάντων Βασίλισσα.
