Η ιστορία της εμφάνισης του αγιάσματος της Ιεράς Μονής Ιβήρων είναι στενά συνδεδεμένη με τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Πορταΐτισσας.
Το 1004 η εικόνα αυτή έφτασε στη μονή επιπλέοντας όρθια επάνω στη θάλασσα. Οι μοναχοί, έκπληκτοι από το θέαμα, προσπάθησαν να την ανασύρουν στη στεριά. Ωστόσο, μια αόρατη δύναμη τους απομάκρυνε διαρκώς.
Ακριβώς επάνω από το μοναστήρι, ζούσε απομονωμένος ο μοναχός Γαβριήλ. Η Υπεραγία Θεοτόκος εμφανίστηκε μπροστά του και του είπε:
«Θέλω να έρθεις και να βγάλεις την εικόνα μου από τη θάλασσα. Σε θεωρώ άξιο να τη μεταφέρεις στο μοναστήρι».
Ο ασκητής υπάκουσε και κατέβηκε να φέρει την εικόνα. Όταν μπήκε στη θάλασσα, προς έκπληξη όλων, τα πόδια του δεν βυθίζονταν στο νερό, αλλά επέπλεε όρθιος και περπατώντας πλησίαζε όλο και περισσότερο το ιερό κειμήλιο.
Στο σημείο όπου η εικόνα άγγιξε για πρώτη φορά τη στεριά, άρχισε να ρέει αγίασμα. Μέχρι σήμερα από την πηγή της Ιεράς Μονής Ιβήρων αναβλύζει άφθονο το ιερό ύδωρ της Παναγίας Πορταΐτισσας.
Η ιστορία της εικόνας της Παναγίας Πορταΐτισσας της Ιεράς Μονής Ιβήρων
Η συγκεκριμένη εικόνα δεν αποτελεί άλλο ένα ιερό κειμήλιο της αθωνικής χερσονήσου, αλλά τον θεμέλιο λίθο της που σκέπει και φρουρεί τη λειτουργία της αγιορείτικης κοινότητας. Σύμφωνα με τον θρύλο, η εικόνα της Παναγίας Πορταΐτισσας δεν πρέπει ποτέ να εγκαταλείψει τα όρια του Άθω, καθώς κάτι τέτοιο θα σήμανε το τέλος της αγιορείτικης πολιτείας.
Η Παναγία των Ιβήρων θεωρείται μία από τις σημαντικότερες θαυματουργές εικόνες του Αγίου Όρους. Μάλιστα, υποστηρίζεται πως αποτελεί δημιούργημα του Ευαγγελιστή Λουκά. Έχει ύψος 137 εκ. και πλάτος 94 εκ., ενώ το βάρος της είναι 96 κιλά!
Το προσωνύμιο «Πορταΐτισσα» αποδόθηκε στην ιερή εικόνα της Παναγίας εξαιτίας της τοποθεσίας της. Βρίσκεται στο παρεκκλήσι της Ιεράς Μονής Ιβήρων, αριστερά της κεντρικής πύλης. Υποδέχεται τους προσκυνητές και φυλάει την πύλη του μοναστηριού.
Η εικόνα ανήκε σε μια ευσεβή χήρα από τη Νίκαια. Κατά την περίοδο της εικονομαχίας, στρατιώτες την ανακάλυψαν στο σπίτι της γυναίκας και θέλησαν να την καταστρέψουν. Εκείνη κατάφερε να τη διασώσει ρίχνοντάς τη στη θάλασσα. Κανείς δεν γνωρίζει πού βρισκόταν για 170 χρόνια, από το 829 έως το 1004, που εμφανίστηκε στα ανοικτά της ακτής του Αγίου Όρους, κοντά στη Μονή Ιβήρων.
Τέλος, σύμφωνα με τον θρύλο, αν η εικόνα εξαφανιστεί από τη θέση της, αυτό θα σημάνει, όχι μόνο το τέλος της αγιορείτικης πολιτείας, αλλά και την αρχή της αντίστροφης μέτρησης για την ημέρα της Δευτέρας Παρουσίας.
