Τα διακονήματα των μοναχών στο Άγιον Όρος

Μοναχικό διακόνημα

Οι επισκέπτες οποιασδήποτε αγιορειτικής μονής αντιλαμβάνονται αμέσως πως, εκτός από τα λειτουργικά και πνευματικά τους καθήκοντα, οι μοναχοί έχουν πολλές επιμέρους ευθύνες. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλουν στη λειτουργία της μονής. Όπως σε κάθε κοινότητα, τα μέλη της ασχολούνται με δουλειές και χειρωνακτικές εργασίες που διασφαλίζουν την επιβίωσή τους.

Στο Άγιον Όρος, οι περισσότερες ανάγκες της μονής καλύπτονται από την εργασία των μοναχών που ζουν εκεί. Ο χρόνος ανάπαυσής τους είναι συνήθως ελάχιστος. Τα μέλη της αδελφότητας  χρησιμοποιούν τον ελεύθερο χρόνο τους δημιουργικά, ασχολούμενοι με χρήσιμα διακονήματα και εργόχειρα. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η αγιογράφηση εικόνων που δεν προορίζονται για πώληση, αλλά συμβάλλουν στην προσωπική ικανοποίηση των μοναχών. Αντίστοιχη ασχολία είναι η συγγραφή.

Υπάρχουν μοναχοί στους οποίους έχουν ανατεθεί περισσότερα από ένα διακονήματα. Ορισμένες εργασίες απαιτούν τη συμμετοχή περισσότερων του ενός ατόμων και, ως εκ τούτου, αρκετοί μοναχοί της αδελφότητας συνεργάζονται για την ολοκλήρωσή τους.

Είδη διακονημάτων

Αγιογράφος: ασχολείται με τη εικονογράφηση ναών και την παραγωγή φορητών εικόνων.

Πολλοί μοναχοί στο Άγιον Όρος απεικονίζουν τις μορφές των αγίων ακολουθώντας τις παραδόσεις της βυζαντινής εικονογραφίας. Μερικοί από τους πιο φημισμένους αγιογράφους είναι απόφοιτοι της Αθωνιάδας Ακαδημίας και συνεχίζουν με το έργο τους την αγιορείτικη αγιογραφική παράδοση.

Αμπελικός: φροντίζει τον αμπελώνα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια, πολλά μοναστήρια του Αγίου Όρους έχουν καλλιεργήσει τους δικούς τους αμπελώνες παράγοντας κρασί, όχι μόνο για τις δικές τους ανάγκες, αλλά και για εξαγωγή και πώληση. Με τον τρόπο αυτό, συνεχίζουν μια παράδοση αιώνων.

Αντιπρόσωπος: εκπροσωπεί το μοναστήρι στην Ιερά Κοινότητα.

Αρσανάρης: υπεύθυνος για την αποβάθρα και το λιμάνι του μοναστηριού.

Αρχοντάρης: υπεύθυνος για το αρχονταρίκι και τη διαμονή των επισκεπτών.

Βαγενάρης: υπεύθυνος του βαγεναριού, δηλαδή της κάβας της μονής. Στο Άγιον Όρος παράγεται κρασί εδώ και 1000 χρόνια, καθώς η οινοποιία αποτελεί μια ασχολία βαθιά ριζωμένη στη χριστιανική παράδοση. Πολλές ποικιλίες σταφυλιών, οι οποίες δημιουργήθηκαν με τον κόπο των μοναχών, καλλιεργούνται και καρποφορούν στο θαυμαστό περιβόλι της Παναγίας, με συνεχή φροντίδα και προσοχή.

Βιβλιοδέτης: δένει βιβλία. Οι βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους περιέχουν πολλά μοναδικά χειρόγραφα. Η αξία των έργων αυτών είναι αδιαμφισβήτητη, ενώ εντυπωσιακός είναι και ο αριθμός τους. Ο συνολικός αριθμός των εγγράφων ανέρχεται σε περίπου 15.000, ενώ οι δύο μεγαλύτερες συλλογές ελληνικών χειρογράφων στην Ευρώπη (το Βατικανό και η Bibliothèque Nationale de Paris) δεν ξεπερνούν μαζί τις 10.000.

Η συμβολή των χειρογράφων αυτών στην πολιτιστική ανάπτυξη της Ευρώπης είναι ανεκτίμητη. Σύμφωνα με τον βιβλιοθηκάριο της Μονής Μεγίστης Λαύρας, ιερομόναχο Νικόδημο, "κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πού θα βρισκόταν σήμερα η ανθρωπότητα χωρίς τις αρχαίες γνώσεις που διασώζονται στα χειρόγραφα των βυζαντινών μοναστηριών και ιδιαίτερα των μοναστηριών του Αγίου Όρους. Κατά πάσα πιθανότητα, η Δυτική Αναγέννηση θα είχε αργήσει αρκετούς αιώνες...".

Βιβλιοφύλαξ: υπεύθυνος για τα αρχεία και τις βιβλιοθήκες της μονής.

Γραμματικός: υπεύθυνος για την αλληλογραφία και την εξωτερική επικοινωνία του μοναστηριού.

Διαβαστής: υπεύθυνος για την ανάγνωση ψυχωφελών βιβλίων κατά τη διάρκεια της μοναστηριακής τράπεζας.

Δοχειάρης: υπεύθυνος για τις προμήθειες. Η μοναστηριακή διατροφή είναι περισσότερα από τη μεσογειακή διατροφή. Πίσω από αυτήν  υπάρχει μια σπουδαία ιδέα και φιλοσοφία, ενώ είναι χαρακτηριστική η διαχρονικότητα και οι πολιτισμικές ευαισθησίες που τη διαπνέουν. Οι τροφές που παρήγαγαν οι μοναχοί με κόπο και αγάπη αποτελούν σήμερα το πρότυπο μιας υγιεινής διατροφής που προάγει τη μακροζωία. Η μοναστηριακή διατροφή συνεχίζει τις διατροφικές παραδόσεις της αρχαίας Ελλάδας, οι οποίες διατηρήθηκαν μέσω της ορθοδοξίας, αποτελώντας μέχρι πρότινος την τυπική διατροφή της ελληνικής οικογένειας.

Επιστάτης: μοναχός ή ιερομόναχος που αποστέλλεται από μοναστήρια που δικαιούνται να συμμετέχουν στην Ιερά Επιστασία.

Εσοδιαστής: φέρνει τη συγκομιδή από τα αγροκτήματα του μοναστηριού.

Ηγούμενος: αρχιμανδρίτης,  ιερομόναχος, πνευματικός πατέρας όλων των μοναχών.

Καϊκτζής: υπεύθυνος για το καΐκι του μοναστηριού.

Κοιμητηριάρης: υπεύθυνος για το κοιμητήριο και το οστεοφυλάκιο της μονής.

Κολλυβάς: ο μοναχός που ετοιμάζει τα κόλλυβα για τις μοναστηριακές γιορτές.

Κωδωνοκρούστης: ο μοναχός που χτυπά τις καμπάνες.

Μάγειρος: υπεύθυνος για την προετοιμασία του φαγητού στο μοναστήρι.

Νοσοκόμος: φροντίζει τους ασθενείς στο νοσοκομείο του μοναστηριού.

Περβολάρης: κηπουρός, υπεύθυνος για τους εξωτερικούς χώρους του μοναστηριού.

Ένα από τα σημαντικότερα καθήκοντα των μοναχών είναι η μέριμνα σχετικά με την οικολογία. Οι ίδιοι αντιλαμβάνονται τη σημασία της ψυχικής αλλά και σωματικής υγείας. Η ανθρώπινη φύση είναι διττή. Μέσα και πάνω μας συνδυάζονται το εύθραυστο γήινο κέλυφος με την αθάνατη ψυχή. Διατηρώντας και πολλαπλασιάζοντας τη μοναδική χλωρίδα του Αγίου Όρους, καλλιεργώντας φυτά και φαρμακευτικά βότανα, οι μοναχοί συμβάλλουν στη φροντίδα του οικοσυστήματος εν γένει.

Προσμονάριος: υπεύθυνος για τις αδιάλειπτες προσευχές στις θαυματουργές εικόνες.

Η γη του Αγίου Όρους πλημμυρίζει από δάκρυα, τα οποία χύνουν οι μοναχοί, προσφέροντας προσευχές και δοξολογίες στον Κύριο και την Υπεραγία Θεοτόκο. Είναι ένας τόπος αγρυπνίας, μετάνοιας και ταπείνωσης. Στο Άγιον Όρος υπάρχουν πολλές θαυματουργές εικόνες της Παναγίας, δημιουργώντας προσκυνητάρια σχεδόν σε κάθε μονή.

Προσφοριάρης: υπεύθυνος για το ψήσιμο των προσφόρων και των άρτων.

Πρώτος: μοναχός ή ιερομόναχος που αποστέλλεται από μία από τις 5 κυρίαρχες μονές, οι οποίες διορίζουν με τη σειρά έναν πρωτεπιστάτη.

Ράφτης: υπεύθυνος για τη ραφή ράσων και ενδυμάτων για τους μοναχούς της αδελφότητας.

Φαρμακοποιός: παρασκευάζει φάρμακα και αλοιφές με βάση θεραπευτικά βότανα (σήμερα είναι ο επικεφαλής του φαρμακείου).

Ψαράς: υπεύθυνος για την αλιεία και τον εφοδιασμό του μοναστηριού με ψάρια και θαλασσινά.