Σύμφωνα με την εκκλησιαστική λειτουργική παράδοση κάθε μέρα είναι αφιερωμένη σε κάποιο γεγονός ή πρόσωπο. Το Σάββατο είναι αφιερωμένο στη μνήμη των κεκοιμημένων, διότι την ημέρα αυτή η εκκλησία, μας υπενθυμίζει την κάθοδο του Χριστού στον Άδη μετά την Σταύρωση (Παρασκευή) και πριν την Ανάστασή Του (Κυριακή). Έτσι την ημέρα αυτή τιμούμε ιδιαιτέρως τους κεκοιμημένους μας και προσευχόμαστε για την ανάπαυση των ψυχών τους.
Μάλιστα οι πρώτες ευχές θεσπίστηκαν από τους Αγίους Αποστόλους. Η εκκλησία είναι κοινωνία αγίων που αποτελείται από τους ζωντανούς (στρατευομένη εκκλησία) και από τους κεκοιμημένους αδελφούς (θριαμβεύουσα εκκλησία). Επίσης είναι έκδηλη η πίστη της, στη μεταθανάτια ζωή, στην Ανάσταση και την τελική κρίση.
Ο κύριος σκοπός όλων των προσευχών για τους κεκοιμημένους είναι η ανάπαυση - η παρηγοριά των ψυχών τους για όσες αμετανόητες αμαρτίες διέπραξαν εν ζωή. Οι κεκοιμημένοι δεν μπορούν πλέον να μετανοήσουν και να ζητήσουν συγχώρεση, αλλά εμείς μπορούμε να καταβάλουμε κάθε προσπάθεια και να ζητήσουμε το έλεος του Θεού για λογαριασμό τους. Την μεγαλύτερη ωφέλεια στην ψυχή τους την προκαλεί η τέλεση της θείας λειτουργίας, όπως μας λέει ο Αγιος Συμεών Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης.
Τα Ψυχοσάββατα είναι δύο- το Σάββατο πριν την Κυριακή της Απόκρεω και το Σάββατο πριν από την Πεντηκοστή. Είναι τα παλαιότερα και σημαντικότερα μνημόσυνα του χρόνου και είναι κινητές εορτές. Αυτές οι δύο ημέρες έχουν παρόμοιο τελετουργικό και θεσπίστηκαν από την εκκλησία για να μας θυμίζουν πως όλοι θα σταθούμε στο θρόνο του Δικαίου Θεού κατά την Δευτέρα Παρουσία. Επίσης επειδή πολλοί αδελφοί μας χριστιανοί πέθαναν στην ξενιτιά, στα βουνά, στη θάλασσα, σε γκρεμούς ή ήταν σε φτώχεια και δεν αξιώθηκαν τα διατεταγμένα μνημόσυνα. Έτσι τις ημέρες αυτές τελούνται μνημόσυνα στη μνήμη όλων των κεκοιμημένων χριστιανών που έζησαν ποτέ στη γη και για όλους τους οικείους μας και συγγενείς. Αλλά και για εμάς ώστε να θυμόμαστε το γεγονός του θανάτου ώστε να ερχόμαστε σε μετάνοια.
Για τη μνήμη των κεκοιμημένων υποβάλλονται στο ναό “τα δίπτυχα”, τα ονόματα τους σε σημειώσεις (σε αυτές μπορούν να αναγράφονται μόνο βαπτισμένοι Ορθόδοξοι που έχουν πεθάνει με φυσικό θάνατο ή σε ατύχημα). Παρασκευάζεται επίσης το Κόλλυβο. Το σιτάρι συμβολίζει τη γέννηση του ανθρώπου στην αιώνια ζωή και η ζάχαρη συμβολίζει την γλυκύτητα της αίσθησης του παραδείσου.
