Ως θεμέλιος λίθος της πίστης, ο ορθόδοξος σταυρός έχει μεγάλη αξία για τη ζωή του κάθε χριστιανού. Αποτελεί το μέσον της σωτηρίας του ανθρώπου, φυλαχτό και απόδειξη της αγάπης του Θεού.
Ποιοι είναι, όμως, οι συμβολισμοί που του αποδίδονται;
- Πρωταρχικά, ο σταυρός υποδηλώνει το Θείο Πάθος. Πάνω στον σταυρό ο Κύριος βίωσε τον πόνο, την εγκατάλειψη και τον εξευτελισμό. Η ποινή του σταυρικού θανάτου αποτελούσε την εποχή εκείνη μία από τις έσχατες τιμωρίες. Όχι μόνο οδηγούσε στη θανάτωση του καταδίκου, αλλά ακόμη τον στιγμάτιζε ως καταραμένο, αφού όριζε για αυτόν τον πιο ταπεινωτικό τρόπο εκτέλεσης.
.jpg)
- Ακόμη, ο σταυρός δηλώνει τη θυσιαστική αγάπη του Θεού. Η σταύρωση του ενός από τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδος αποτέλεσε την απόδειξη της άκρατης προσφοράς και αυτοθυσίας του Θεού για τον άνθρωπο. Ο Υιός του πήρε ανθρώπινη μορφή, βίωσε το μαρτύριο ως ένσαρκο ον, πόνεσε και θυσιάστηκε για να εξαλείψει τις αμαρτίες του κόσμου.
- Κατ’ επέκταση, μέσω του σταυρού δηλώνεται η πίστη μας στην Ανάσταση, η νίκη του Χριστού και η λύτρωσή μας από τον θάνατο. Αποτελεί σύμβολο νικηφόρο, καθώς χάρη στη σταυρική θυσία του Κυρίου ο Άδης καταργήθηκε και ο άνθρωπος κέρδισε την αιωνιότητα. Ο σταυρός είναι το τρόπαιο της αγιότητος και της αιώνιας βασιλείας του Κυρίου.
- Ο σταυρός αποτελεί ακόμη σύμβολο της ενότητας της εκκλησίας. Όλα τα μυστήρια τελούνται ενώπιόν του, καθώς είναι πάντοτε τοποθετημένος στην Αγία Τράπεζα των ναών. Ως κορωνίδα της ορθοδοξίας, ο σταυρός ενώνει το εκκλησίασμα σε μια κοινή αναστάσιμη πίστη. Υπενθυμίζει την αλήθεια του χριστολογικού δόγματος, τη θυσία του Θεού και την εσχατολογική προσδοκία της Βασιλείας Του.
- Τέλος, ο σταυρός αποτελεί προστασία και ευλογία. Αυτός είναι και ο λόγος που ο κάθε χριστιανός “ενδύεται” τον σταυρό. Πέρα από το κρεμαστό που φέρουμε στον λαιμό μας από τη στιγμή της βάπτισής μας, οι χριστιανοί σχηματίζουμε με το χέρι μας το σημείο του σταυρού πάνω στο σώμα μας, ως ένδειξη του ενστερνισμού του ορθόδοξου δόγματος. Συντασσόμαστε δίπλα στον Χριστό και στους Αγίους, τους επικαλούμαστε και φέρουμε πάνω μας το σύμβολο της αυτοθυσίας τους.
Αράτω τον σταυρόν αυτού και ακολουθείτω μοι
Ο σταυρός, ως σύμβολο της θυσίας και της αγάπης του Χριστού, έχει λυτρωτικές ιδιότητες. Παράλληλα, αποτελεί φυλαχτό και ένδυμα του κάθε χριστιανού που επιδιώκει να προσομοιάσει στους Αγίους, αλλά και στον ίδιο τον Θεό - Πατέρα. Έτσι, μεταξύ των κειμένων που διαβάζονται κατά το μυστήριο της βαπτίσεως, ο ιερέας επαναλαμβάνει ενώπιον του νεοφώτιστου νηπίου τα λόγια του Χριστού
“Εἴ τις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθείτω μοι.” (Ματθ. 16:24)
Ο Κύριος προσκαλεί τον κάθε χριστιανό να τον ακολουθήσει, να περπατήσει πίσω του βαδίζοντας εκεί που βάδισε και ο ίδιος, στον δρόμο της αγάπης και της αυτοθυσίας. Στο πλαίσιο αυτό, ο χριστιανός καλείται να αποδεχτεί, να αγαπήσει και να σηκώσει πρόθυμα το σταυρικό βάρος που του αναλογεί. Όπως ο Χριστός σήκωσε αγόγγυστα στους ώμους του τον σταυρό του μαρτυρίου του, έτσι και ο καθένας από εμάς καλείται να περπατήσει πίσω από τον Κύριο φέροντας στους ώμους του το βάρος της δικής του θυσίας και υπομονής. Ο σταυρός, εμφανίζεται εδώ ως σύμβολο αγαπητικής λατρείας και εξομοίωσης με τον Θεό. Αποτελεί ευλογία και χάρη που παραχωρείται από τον Θεό σε κάθε νεοφώτιστο παιδί της Αγίας Εκκλησίας Του.
Εικονογραφία
Η απεικόνιση του σταυρού φτάνει σε εμάς μέσα από την εκκλησιαστική παράδοση και τον εικονογραφικό τύπο της Σταυρώσεως. Ο Ιησούς είναι τοποθετημένος στον κεντρικό άξονα της εικόνας. Το σώμα Του στέκεται επάνω στον σταυρό, ενώ η δεξιά Του πλευρά είναι πληγωμένη. Τα χέρια Του είναι καρφωμένα στο ξύλο και οι παλάμες του ανοιχτές προς τον πιστό. Τα πόδια του είναι εξίσου καρφωμένα, το ένα στραμμένο προς τα δεξιά και το άλλο προς τα αριστερά. Από τα καρφιά ρέει το θείο αίμα της θυσίας του, ενώ από το λογχισμένο πλευρό Του ρέει, σύμφωνα με τη γραφή, αίμα και ύδωρ.
Η μορφή του είναι ταλαιπωρημένη. Το σώμα του παρουσιάζεται σκελετωμένο και βασανισμένο από τις κακουχίες. Ωστόσο, ο Χριστός μοιάζει να στέκεται στον σταυρό με όλο το μεγαλείο της υπομονής και της εθελούσιας θυσίας Του. Το κυρτό του σώμα αναδεικνύει το Πάθος. Οι ανοιχτές του παλάμες, όμως, καθώς και τα πόδια Του, στραμμένα προς δύο αντίθετες κατευθύνσεις, τον καθιστούν “Βασιλεύ της Δόξης”, Θεό που δεν έχει νεκρωθεί, αλλά κοιμάται ακουμπώντας στο ξύλο, έως Αναστάσεως. Άλλωστε, όπως αναφέρει το Κοινωνικό του Μ. Σαββάτου “Εξηγέρθη ως ο υπνών Κύριος”.
Πώς να επιλέξετε τον κατάλληλο
Αν και η ορθόδοξη εικονογραφία αναδεικνύει τον σταυρό ως εξαγιασμένο και σωτηριολογικό μέσο, ωστόσο στην καθολική παράδοση ο Εσταυρωμένος Χριστός δεν αναπαρίσταται με τον ίδιο τρόπο. Αν και σε πολλούς οι διαφορές μοιάζουν ανεπαίσθητες, ωστόσο, η δυτική απεικόνιση έχει χαρακτηριστεί από πολλούς μελετητές ως ανορθόδοξη και αντιδογματική.
Πώς να ξεχωρίσετε τον σταυρό που εκφράζει με εικονογραφική πληρότητα την ουσία της ορθοδόξου πίστεως;
- Αρχικά, οι παλάμες του Εσταυρωμένου Ιησού θα πρέπει να είναι στραμμένες προς τα έξω. Σε αντίθεση με τη δυτική απεικόνιση, που θέλει τα χέρια του Χριστού να κρέμονται καταρρακωμένα από τον σταυρό, η ορθόδοξη εικονογραφία ανοίγει την αγκαλιά του Κυρίου προς τον κόσμο. Έτσι, ακόμη και την έσχατη στιγμή του μαρτυρίου ο Χριστός δεν είναι παραδομένος στον πόνο, αλλά στην αγάπη του και την ανάγκη να θυσιαστεί για το δημιούργημά του.
- Επίσης, σε αντίθεση με την ορθόδοξη εικονογραφία, η δυτική απεικόνιση θέλει τα πόδια του Χριστού τοποθετημένα το ένα πάνω στο άλλο και πληγωμένα από ένα και μοναδικό καρφί. Η νατουραλιστική αυτή αναπαράσταση, απέχει και πάλι από τη δογματική αλήθεια της ορθόδοξης εκκλησίας. Ο Κύριος, δεν εγκαταλείπει το σώμα του πάνω στο ξύλο, αλλά στέκεται εκουσίως στον σταυρό. Είναι, επομένως, σημαντικό να αναδείξουμε την πλευρά αυτή του μαρτυρίου αναπαριστώντας τον Ιησού με τον ανάλογο τρόπο, με τις άκρες των ποδιών του να ακουμπούν, και όχι να παραδίνονται, στο σταυρικό μαρτύριο.
- Τέλος, ορισμένοι σταυροί και, ιδιαίτερα, οι ρώσικοι, έχουν 8 γωνίες, καθώς αποτελούνται από τρεις επιμέρους οριζόντιες γραμμές. Στην πάνω λωρίδα υπάρχει επιγραφή, στη μεσαία είναι τοποθετημένα τα χέρια του Κυρίου, ενώ στην χαμηλότερη είναι ακουμπισμένα τα πόδια Του. Σχετικά με τις γωνίες του σταυρού, δεν υπάρχει συγκεκριμένος δογματικός συμβολισμός. Συνεπώς, ένας σταυρός με 4 γωνίες θα ήταν εξίσου κατάλληλος, εφόσον θα πληρούσε όλες τις εικονογραφικές προϋποθέσεις.
Αγαπητοί αδελφοί, επισκεφθείτε το ηλεκτρονικό μας κατάστημα και προμηθευτείτε παραδοσιακά προϊόντα, σταυρούς, εικόνες και κομποσκοίνια που πλέκουν οι αγιορείτες μοναχοί στο εργόχειρό τους.
Είθε ο Κύριος, δια των προσευχών της προστάτιδός μας Υπεραγίας Θεοτόκου, να ευλογεί εσάς, την οικογένειά σας και όλους σας τους αγαπημένους!
