Η εικόνα της Παναγίας Εγγυήτριας ή αλλιώς της Παναγίας Ασκήτριας είναι τοποθετημένη στο Σπήλαιο του Αγίου Αθανασίου, στη Βίγλα, κοντά στη Ρουμανική Σκήτη του Τιμίου Προδρόμου. Αποτελεί ένα σπουδαίο κειμήλιο που, σύμφωνα με την αγιορείτικη παράδοση, προέρχεται από τα Ιεροσόλυμα και έχει φτάσει στον Άθω με τρόπο θαυματουργό.
Συγκεκριμένα, υποστηρίζεται πως η εικόνα εμφανίστηκε στο Άγιον Όρος κατά την περίοδο της εικονομαχίας. Ο κτήτορας της Μονής Μεγίστης Λαύρας, ο Όσιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης, είδε στον ύπνο του την Παναγία, η οποία τον καλούσε να μεταβεί στη Βίγλα για να παραλάβει την εικόνα της. Ο Άγιος κατέβηκε στο απόκρημνο σημείο που του υποδείχτηκε και βρήκε όντως το ιερό κειμήλιο. Το μετέφερε τότε στο νέο Καθολικό που είχε κτιστεί στη μονή. Μετά από επαναλαμβανόμενες εξαφανίσεις και επανεμφανίσεις της εικόνας στο πρωταρχικό σημείο εύρεσής της, ο άγιος κατάλαβε πως ήταν θέλημα της Παναγίας να παραμείνει εκεί. Έτσι, χτίστηκε μικρός ναΐσκος που τη φιλοξενεί.
Όσον αφορά την ονομασία της, η εικόνα χαρακτηρίζεται ως «Εγγυήτρια», καθώς αναπαριστά τη Θεοτόκο προστάτιδα της αθωνικής πολιτείας. Η Υπεραγία έδωσε την υπόσχεσή της στον πρώτο κάτοικο της χερσονήσου, τον Όσιο Πέτρο τον Αθωνίτη, πως θα διαφυλάττει και τα σκέπει τον τόπο. Μάλιστα, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς καταγράφει την υπόσχεσή της με τα εξής λόγια:
«Υπάρχει κάποιο όρος στην Ευρώπη, πολύ ωραίο και πού μεγάλο, στραμμένο προς την Λιβύη, που εισέρχεται αρκετά μέσα στην θάλασσα. Τούτο το διάλεξα από όλη την γη, και αποφάσισα να το δωρήσω στην μοναχική πολιτεία. Έτσι, λοιπόν, σαν ένα ιδιαίτερο κατοικητήριο, το αφιέρωσα στον εαυτό μου, και απ’ εδώ και στο εξής θα ονομάζεται Άγιον. Και θα υπερασπιστώ καθ’ όλη την διάρκεια του βίου τους εκείνους που θα αγωνισθούν εναντίον του κοινού εχθρού των ανθρώπων. Και θα είμαι βέβαια γι’ αυτούς ανίκητος σύμμαχος, οδηγός για εκείνα που δεν πρέπει να πράττουν, προστάτις, ιατρός, τροφεύς, για εκείνη βέβαια την τροφή και την ιατρεία που αφορά και το σώμα, ώστε να το συντηρεί και να το ωφελεί, και το πνεύμα, ώστε να το δυναμώνει και να μη το αφήνει να απομακρυνθεί από το καλό. Επί πλέον θα συστήσω αυτούς στον Υιό και Θεό μου, και θα ζητήσω από Αυτόν, να έχουν τελεία την άφεση των αμαρτιών τους εκείνοι που θα τελειώσουν εδώ την ζωήν τους καλώς.»
Έτσι, η Παναγία εγγυείται την ενεργό της παρουσία και τη φροντίδα προς τους μοναχούς της αγιορείτικης κοινότητας.
Ακόμη, ονομάζεται «Ασκήτρια» γιατί, όπως οι μοναχοί, έτσι και η ίδια έζησε ασκητικά, με κατάνυξη, νηστεία και προσευχή. Αφιέρωσε τον εαυτό της στον Θεό από την πιο νεαρή της ηλικία. Έζησε σύμφωνα με τις εντολές Του και τις υπερέβη ενσαρκώνοντας την αγάπη προς το πρόσωπό Του. Έφτασε σε τόσο υψηλό σημείο άσκησης, που οι αρετές αγίασαν τόσο την ψυχή όσο και το σώμα της, καθιστώντας την ναό του Θεού. Κατάφερε να χωρέσει μέσα της την ίδια τη Θεότητα, να αποτελέσει κατοικητήριο του Χριστού και μάνα του Πατρός των πάντων. Ο ασκητικός της βίος δεν ολοκληρώθηκε, βέβαια, με την κύηση και τη γέννηση του Ιησού. Η Παναγία συνέχισε να ζει εν αγιοσύνη μεγαλώνοντας και φροντίζοντας τον Υιό και Θεό της. Βίωσε ασκητικά το Πάθος Του και υπέμεινε τον μητρικό πόνο του θρήνου. Ακόμη, μετά την ανάληψή Του συνέχισε να ασκείται, να προσεύχεται για όλο τον κόσμο, να προσφέρει απλόχερα την υπερούσια αγάπη της και να φροντίζει το γένος των ανθρώπων. Τέλος, όπως αναφέρεται και στο απολυτίκιο της κοιμήσεως, ακόμη και μετά την ύψωσή της στη Βασιλεία των Ουρανών, η Παναγία δεν εγκατέλειψε τον κόσμο. Το μητρικό της βλέμμα έμεινε για πάντα στραμμένο στη γη. Έως σήμερα προσεύχεται αδιαλείπτως, παρακαλώντας τον Υιό και Θεό της να μας σπλαχνισθεί και να μας παρέχει το μέγα έλεος. Χαριτώνει τον βίο των πιστών της και φρουρεί αμετακίνητα τις ζωές τους.
Όσον αφορά τον εικονογραφικό της τύπο, ακολουθεί το πρότυπο της Παναγίας Οδηγήτριας. Ωστόσο κρατάει τον Ιησού με το δεξί της χέρι, ενώ το αριστερό είναι τοποθετημένο στο ύψος του στέρνου. Ο Ιησούς ευλογεί με το δεξί του χέρι, ενώ με το αριστερό κρατά κλειστό ειλητάριο. Στην εικόνα υπάρχουν οι επιγραφές «Μήτηρ Θεού», «Ιησούς Χριστός», «η Ερημίτησα».
