Η εικόνα της Παναγίας Εσφαγμένης είναι σήμερα τοποθετημένη στον Ιερό Ναό των Αγίων Ισαποστόλων Κυρίλλου και Μεθοδίου. Το σκληρό προσωνύμιο που της έχει αποδοθεί προκύπτει από ένα θλιβερό γεγονός που έλαβε χώρα στην Ιερά Μονή Ζωγράφου.
Σύμφωνα με την αγιορείτικη παράδοση, η εικόνα ήταν τοποθετημένη στο Καθολικό της Μονής. Κατά την περίοδο των επαναστατικών χρόνων για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον Οθωμανικό ζυγό, πολλοί τούρκοι στρατιώτες είχαν έρθει στο μοναστήρι. Ένας από αυτούς σήκωσε το σπαθί του και χάραξε τον λαιμό του Χριστού και της Παναγίας, θέλοντας να επιβληθεί στις άγιες μορφές τους και να απαξιώσει την ορθόδοξη πίστη των μοναχών. Η ασέβειά του τιμωρήθηκε άμεσα και σκληρά, καθώς, σύμφωνα με τις παραδοσιακές αφηγήσεις, έχασε τα λογικά του και μάλιστα βρήκε φριχτό θάνατο το ίδιο ακριβώς βράδυ. Στερούμενος της αγάπης και της προστασίας της Υπεραγίας Θεοτόκου, ο άνθρωπος αυτός έμεινε τελικά αβοήθητος μπροστά στους κινδύνους της κακότητας.
Παρά την ιδιαίτερα θλιβερή ιστορία που συνοδεύει την εικόνα, η ομορφιά και η λάμψη της την καθιστούν ένα κόσμημα της βυζαντινής εικονογραφίας. Η απεικόνιση μοιάζει να ακολουθεί πρωταρχικά τον εικονογραφικό τύπο της Παναγίας Οδηγήτριας. Η Θεοτόκος κρατάει τον Ιησού στην αριστερή πλευρά της, ενώ το βλέμμα της είναι καρφωμένο στους πιστούς. Ωστόσο, το δεξί της χέρι είναι αρκετά χαμηλωμένο και μοιάζει να ακουμπάει στο δεξί πόδι του Θείου Βρέφους. Ο Ιησούς ευλογεί τους πιστούς με το δεξί του χέρι, ενώ με το αριστερό κρατά ένα κλειστό ειλητάριο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρουν παρουσιάζουν τα χρώματα και τα πλουμίδια των ενδυμάτων. Η Παναγία ενδύεται ένα πορφυρό μαφόριο με διακριτικές χρυσές λεπτομέρειες που το περιγράφουν. Διαφαίνονται ακόμη τα δύο από τα τρία αστέρια που είθισται να κοσμούν τον ρουχισμό της. Ο Ιησούς ενδύεται ένα ανοιχτό γαλάζιο χιτώνιο, το οποίο καλύπτεται από μια δεύτερη στρώση υφάσματος με γήινες αποχρώσεις και γαλαζόασπρα άνθη, πράγμα αρκετά ασυνήθιστο. Το ολόχρυσο φόντο τονίζει την υποβλητικότητα και την πνευματικότητα των μορφών.
