Η παναγία Τριχερούσα: η ιστορία και η προσευχή στην θαυματουργή εικόνα

Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας ήταν οικογενειακό κειμήλιο του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού και βρισκόταν στο παρεκκλήσιο του σπιτιού του. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός κατά τα έτη 705-715 ήταν πρώτος σύμβουλος του Χαλίφη της Συρίας, για τα πιο σημαντικά θέματα, μεταξύ των οποίων ήταν και τα ζητήματα του Χριστιανικού πληθυσμού αυτής της περιοχής.

Εκείνη την περίοδο, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διχάστηκε εξαιτίας της εικονομαχίας. Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός υπήρξε ο μεγαλύτερος υπερασπιστής των ιερών εικόνων και γι’ αυτό το λόγο κηρύχθηκε μαζί με τους ακολούθους του αιρετικός και ειδωλολάτρης. Ο αυτοκράτορας, ο Λέων Γ΄, ο οποίος ήθελε να εξαφανίσει τον Ιωάννη, έγραψε στον χαλίφη ότι ετοιμάζει πραξικόπημα και θέλει να στερήσει την εξουσία από τον κυβερνήτη.

Ο Χαλίφης διέταξε να συλληφθεί αμέσως ο Ιωάννης και να του κοπεί δημοσίως το χέρι στην κεντρική πλατεία της πόλης. Η διαταγή εκτελέστηκε αμέσως. Κοροϊδεύοντας τον Άγιο του έριξαν το χέρι και αυτός όλη τη νύχτα προσευχόταν κρυφά μπροστά στην αγιογραφία της Θεοτόκου για να τον θεραπεύσει, ώστε να μπορεί να συνεχίσει τον δύσκολο αγώνα του υπέρ των ορθόδοξων εικόνων. Κάποια στιγμή ο Άγιος βυθίστηκε στον ύπνο και είδε ξαφνικά στο όραμά του την Παναγία, η οποία του είπε μέσα από την ιερά εικόνα ότι το χέρι του θα θεραπευτεί.   

Ο Άγιος ξύπνησε και είδε ότι όντως το χέρι του θεραπεύτηκε και ήταν υγιές. Από τη χαρά του, παρήγγειλε ένα αργυρό ομοίωμα του χεριού, το οποίο τοποθέτησε κάτω αριστερά από την εικόνα. Αυτή η ιστορία ήταν ο λόγος, για τον οποίο η εικόνα ονομάστηκε Τριχερούσα. Μετά από αυτή τη θαυμάσια θεραπεία ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός πήρε απόφαση να εγκαταλείψει τη θέση του και να γίνει μοναχός στην Παλαιστίνη. Μαζί του είχε και την Αγία Εικόνα της Θεοτόκου της Τριχερούσας.

Το έτος 1217 ο Άγιος Σάββας Νεμάνια, γιος του Συμεώντα του Μυροβόλου, πρώην κυβερνήτη της Σερβίας, πήρε την εικόνα και τη μετάφερε στο Άγιον Όρος στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου, όπου βρισκόταν μέχρι το 1347. Έπειτα η αγιογραφία της Παναγίας Τριχερούσας βρέθηκε στη Σερβία, στην Ιερά Μονή Στουντενίτσης.

Όταν στις αρχές του ιε΄ αιώνα οι Σέρβοι έμαθαν ότι εγκυμονούσε ο κίνδυνος να υποδουλωθούν στους Τούρκους, αποφάσισαν να σώσουν την θαυματουργό αγιογραφία. Οι μοναχοί την τοποθέτησαν στη ράχη ενός γαϊδάρου και τον άφησαν ελεύθερο να το οδηγήσει ο Θεός.

Με την πρόνοια του Κυρίου, αυτό το ήσυχο ζώο διέσχισε όλη τη Σερβία, τη Μακεδονία και έφτασε στο Άγιον Όρος, στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου, όπου οι μοναχοί υποδέχτηκαν την αγία μορφή της Θεοτόκου με μεγάλες τιμές. Αυτό το ευλογημένο γαϊδούρι, σύμφωνα με την ιερή παράδοση, μόλις τοποθετήθηκε η Εικόνα στο Ιερό του Μοναστηριού, έπεσε νεκρό.

Σήμερα, αυτή η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Τριχερούσας θεωρείται προστάτιδα της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου και των Σέρβων ορθόδοξων. Αυτή η αγιογραφία είναι η πλέον άριστα διατηρημένη παλαιά Βυζαντινή Εικόνα της Θεοτόκου.

Σύμφωνα με τη γνώμη των ειδικών τέχνης, αυτή η εικόνα αποτελεί έργο του Έλληνα εικονογράφου του δ’ αιώνα, αλλά για τους μοναχούς του Αγίου Όρους είναι δημιούργημα του Αγίου Λουκά, ο οποίος βρισκόταν στη Δαμασκό όταν ζούσε εκεί ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός (η΄ αιώνας).

Η εικόνα που δημιουργήθηκε από τον Άγιο Λουκά έχει τον τύπο της Οδηγήτριας: η Μήτηρ Θεού κρατά το τέκνο στο δεξί της χέρι.

Η δεξιά του Ιωάννη του Δαμασκηνού

Η αγιογραφία είναι ζωγραφισμένη σε μεγάλο κομμάτι ξύλου (110 х 90 εκ.) και αρχικά προοριζόταν για λιτανείες. Στην πίσω πλευρά της εικόνας απεικονίζεται η αγία μορφή του Αγίου Νικολάου. Το κάλυμμα είναι φτιαγμένο από ακριβό μέταλλο με μεγάλους πολύτιμους λίθους και αφήνει ανοιχτά μόνο το πρόσωπο και τα χέρια της Μητρός και του τέκνου. Πριν μερικά χρόνια το κάλυμμα της εικόνας ήταν γεμάτο νομίσματα και χρυσά και αργυρά τάματα των πιστών.

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΙΑ ΤΡΙΧΕΡΟΥΣΑ

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ´. Ταχὺ προκατάλαβε. Σύναξη Παναγίας Τριχερούσας στο Άγ. Όρος

Τὴν θείαν Εἰκόνα σου, ἐκ Παλαιστίνης ἡμῖν, ὁ Σάββας ὁ ἔνθεος, ἣν Τριχεροῦσαν Ἁγνή, καλοῦμεν μετήνεγκεν, ἤν περ Χιλανδαρίου, ἡ Μονὴ κεκτημένη, ὕμνον σοι Θεοτόκε, ἀναμέλπει βοῶσα· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σου.