Το 1972 η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος ορίστηκε ως θεσμός από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ενώ το 1973 έγινε και ο πρώτος εορτασμός. Από τότε διοργανώνονται ετησίως συνέδρια και ημερίδες στην εκάστοτε χώρα φιλοξενίας. Η θεματική της φετινή διοργάνωσης φέρει τον τίτλο: «Η γη μας, το μέλλον μας. Είμαστε η #GenerationRestoration».
Προβληματισμός
Η περιβαλλοντική ρύπανση και ο αντίκτυπος της ανθρώπινης δραστηριότητας πάνω στη γη είναι κάτι που απασχολεί δυναμικά την ανθρωπότητα. Τα τελευταία χρόνια, πέρα από την ατμοσφαιρική ρύπανση, τη ρύπανση των υδάτων και την υπερθέρμανση του πλανήτη, είμαστε αντιμέτωποι με τους γενικότερους όρους της οικολογικής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής.
Το πρόβλημα είναι πια αισθητό στην καθημερινότητά μας, καθώς συχνά καλούμαστε να ανταπεξέλθουμε σε ακραία καιρικά φαινόμενα, σε καταστάσεις που μας υπερβαίνουν και που μας καθιστούν απόλυτα ανίσχυρους μπροστά στη δύναμη της φύσης.
Προσπαθώντας να προσφέρουν πιθανές λύσεις στην οικολογική κρίση, τα κράτη συγκροτούν επιτροπές εμπειρογνωμόνων, επανδρώνουν τη διοίκηση με στελέχη εξειδικευμένα στις περιβαλλοντικές μελέτες και αναλαμβάνουν δράση για τον περιορισμό της επέμβασης του ανθρώπου στη φύση.
Παράλληλα, βέβαια, τα οικολογικά εγκλήματα συνεχίζουν να διαπράττονται στο παρασκήνιο. Η επιδίωξη του κέρδους, η βούληση για δύναμη και επιβολή, υπερβαίνουν συχνά την αγάπη για το φυσικό περιβάλλον. Επιπλέον, μπροστά στο άμεσο κέρδος και όφελος, οι άνθρωποι ξεχνούν πολλές φορές με μεγάλη ευκολία το αδιαπραγμάτευτο μελλοντικό όφελος που θα είχαν από τη φροντίδα του οικοσυστήματος μέσα στο οποίο ζουν και αναπνέουν.
Θεολογική προσέγγιση
Στο κείμενο της Γενέσεως, κατά τη δημιουργία του σύμπαντος και των πρωτοπλάστων, του Αδάμ και της Εύας, ορίζεται για πρώτη φορά η σχέση του ανθρώπινου είδους με τη φύση. Συγκεκριμένα αναφέρεται:.jpg)
«και τους ευλόγησε ο Θεός και είπε σε αυτούς ο Θεός: Αυξάνεστε και πληθύνεστε και γεμίστε τη γη, και κυριεύστε την, και εξουσιάζετε πάνω στα ψάρια της θάλασσας, κι επάνω στα πουλιά του ουρανού και επάνω σε κάθε ζώο που κινείται επάνω στη γη.» (Γένεση 1:28)
Ο άνθρωπος έχει οριστεί από τον ίδιο τον Θεό ως κυρίαρχο ον επί της γης. Ο Κύριος του έχει παραχωρήσει τη δύναμη και την εξουσία να διαφεντεύει τη φύση, το περιβάλλον και τα έμβια όντα που ζουν σε αυτό. Αργότερα συμπληρώνει:
«Και ο Κύριος ο Θεός πήρε τον άνθρωπο, και τον έβαλε στον παράδεισο της Εδέμ για να τον εργάζεται και να τον φυλάττει» (Γένεση 2:15)
Μαζί, λοιπόν, με την εξουσία που του παραχωρήθηκε, του δόθηκε και η ευθύνη της φροντίδας και της προστασίας του κόσμου μέσα στον οποίο ζει, του κήπου που δημιούργησε ο Θεός για να τον φιλοξενήσει.
Κατά την ορθόδοξη θεολογία, η γη και το περιβάλλον είναι θεϊκά δημιουργήματα. Δεν αποτελούν ιδιοκτησία της ανθρωπότητας, αλλά κάθε άβιο και έμβιο ον, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του ανθρώπου, ανήκει στον Κύριο και Θεό που του έδωσε σχήμα και ζωή. Στο πλαίσιο αυτό, η κατάχρηση της εξουσίας του ανθρώπου πάνω στη φύση αποτελεί αμάρτημα. Πρόκειται, ουσιαστικά, για κατάχρηση της εξουσίας που του παραχωρήθηκε από τον ίδιο τον Θεό.
Ανοίγοντας έναν κοσμικό διάλογο σχετικά με το περιβάλλον και την οικολογική κρίση, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στη βιωσιμότητα, στην αλληλεγγύη που θα πρέπει να επιδείξουμε και στις ενέργειες στις οποίες θα πρέπει να προβούμε εάν θέλουμε να διασφαλίσουμε την επιβίωση του είδους μας.
Ωστόσο, στο πλαίσιο ενός θεολογικού διαλόγου, θα πρέπει να μας απασχολήσει η έλλειψη συμπόνοιας και αγάπης για το φυσικό περιβάλλον. Η φύση διακατέχεται από τη θεία χάρη και αν ορισμένες φορές εμφανίζεται εχθρική, αυτό δεν αποτελεί τιμωρία, αλλά προσωπική επιλογή απομάκρυνσης του ανθρώπου από το φως το Χριστού. Όταν επιτρέπουμε στην κακότητα να ορίζει τις προθέσεις και τις ενέργειές μας, της παραχωρούμε εμείς οι ίδιοι το δικαίωμα να εξουσιάσει τον κόσμο μας.
Η ορθόδοξη εκκλησία, θέλοντας να πραγματώσει την αγαπητική σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον, τελεί μυστήρια, λιτανείες, αγιάζει τα ύδατα και προσεύχεται «υπέρ ευκρασίας αέρων, ευφορίας των καρπών της γης και καιρών ειρηνικών».
